منافع عربستان در آمریکایی‌تر شدن ترکیه است/ غرب از کودتا بی‎اطلاع نبود

گروه بین الملل « نسیم آنلاین »، مردم ترکیه بامداد شنبه گذشته شاهد کودتایی بودند که به دلیل مهم بودن نقش ترکیه در تحولات منطقه ای، به سرعت با واکنش ‎ های منطقه ای و بین المللی روبرو شد.

برخی کشورها این کودتا را محکوم و برخی مواضع دو پهلو اتخاذ کردند و برخی کشورها مثل عربستان از زبان "عادل جبیر" اعلام کردند که اوضاع ترکیه غیر قابل پیش بینی است. البته مقامات سعودی پس از سلسله سخنان مقامات ترکیه درباره عادی سازی رابطه با سوریه با زبان تهدید با ترکیه سخن گفته بودند.

حال، پس از کودتا مشخص نیست که در آینده چه اتفاقی رخ خواهد داد اما این نکته کاملا مشخص است که دست اردوغان برای پاکسازی ارتش ترکیه باز شده است، لذا می بینیم که تحقیقات قضایی فورا علیه هزاران نفر از سربازان و غیرنظامیان آغاز شده است.

گروه بین الملل « نسیم آنلاین » درباره چگونگی و چرایی کودتای نافرجام ترکیه و نقش عربستان در این کودتای نافرجام و تفاوت آن با کودتای موفق مصر با "مجتبی امانی" رئیس دفتر سابق حافظ منافع ایران گفتگو کرده است که به شرح زیر است:

هرچند ارتش ترکیه تا به حال کودتاهای موفقی را در ترکیه انجام داده است، اما ارتش ترکیه مطابق با قانون اساسی این کشور موظف به حمایت از نظام لائیک در ترکیه شد و به نظر می‌رسد این ماده قانونی ابزاری قرار گرفت تا انگلیسی‌ها که از ابتدا به دنبال تبدیل کردن ترکیه به یک کشور لائیک بودند، از آن به عنوان ضمانتی برای عدم خروج ترکیه از این مسیر استفاده کنند.

اما در سه دهه‌ای که اسلام‌گرایان در ترکیه به قدرت رسیدند، تلاش‌های اصلی آقای اردوغان و دیگر مسئولین ترکیه‌ای بر آن شد که دست ارتش را از چنین دخالت‌هایی کوتاه کند .

از حدود 35 سال پیش تا به حال کودتایی به شکل ثابت در ترکیه شکل نگرفته است، ولی شاهد تلاش‌های ارتش ترکیه برای تحت فشار قرار دادن حکومت اسلام‌گرایان در ترکیه بودیم و کودتای اخیر هم در واقع تلاشی در همین چارچوب بوده است که با توجه به معادلات منطقه‌ای و مسائلی نظیر ارتباطات ترکیه با رژیم صهیونیستی و همچنین نقش حمایتی ترکیه از تروریست‌های سوریه، تاثیرات داخلی و منطقه‌ای خواهد داشت.

در مصر ما شاهد تلاش موفق ارتش برای غلبه بر جریان انقلابی یا بازگرداندن قدرت به طور کامل به ارتشیان هستیم، اما چنین چیزی در ترکیه وجود نداشت یعنی ارتش در جایگاه خودش قرار داشت و دارای دامنه نفوذی همچون دامنه نفوذ ارتش مصر نبود، ضمن آنکه ارتش مصر خود را بعد از انقلاب در آستانه حذف از قدرت سیاسی می‌دید و اطمینان داشت که اگر روند انقلابی ادامه پیدا کند ارتش باید به جایگاه منطقی و عرفی خود منتقل شود. بنابراین با استفاده از نفوذی که در تمامی ارکان نظام داشت و بعد از انقلاب مصر هم تغییر در آن ایجاد نشده بود، توانست یک موج مردمی به نفع خود علیه آقای مرسی راه بیاندازد و ماه‌ها قبل از سقوط مرسی سعی در سازماندهی جریانات مردمی و مخالف مرسی بود که شباهت بسیار زیادی با یک انقلاب رنگی داشت . ارتش مصر توانست با ارتکاب حضور وسیع مردم در مخالفت با مرسی در واقع زمینه بازگشت خود بر قدرت را فراهم کند .

اینها چیزهایی هست که ما در کودتای ترکیه نمی‌بینیم بلکه در مواردی شاهد عکس این موضوع هستیم. یعنی آن چیزی که عامل تعیین کننده مردمی محسوب می‌شود قبل از اینکه توسط ارتش همانند مصر به کار گرفته شود، آقای اردوغان آن را بعد از کودتا بر علیه کودتاگران استفاده کرد .

در جریان کودتای ترکیه اردوغان و حزب و طرفداران او توانستند احساسات مذهبی مردم را تحریک کنند و از پایگاه‌های مساجد استفاده کنند، در حالی که در اقدام السیسی علیه مرسی کاملاً برعکس بود و این مرسی و طرفدارانش بودند که تلاش داشتند از مساجد به عنوان پایگاه حمایت مردمی به نفع مرسی اقدام کنند.

به صورت کلی از اینکه چنین کودتایی در ترکیه بدون هماهنگی کودتاچیان با طرف‌های غربی به خصوص آمریکایی‌ها که نفوذ سنتی و قدیمی در ارتش‌های منطقه و به خصوص در کشوری مثل ترکیه که پایگاه ناتو در آنجا قرار دارد داشتن کاملاً محتمل و بلکه قطعی باشد .

بنابراین می‌توانیم به قاطعیت در یک نگاه تحلیلی بگوییم که این کشورها از کودتا در ترکیه مطلع بودند، ولی به خاطر احتمالات مربوط به اینکه این کودتا مثل همه اقدامات دیگر نظامی ممکن است به نتیجه نرسد، رعایت احتیاط را در موضع‌گیری خود داشته‌اند.

نکته حائز اهمیت این است که بین اردوغان و سیستم اطلاعاتی ترکیه پیوند محکمی وجود دارد و مسئولین ترکیه‌ای بعد از کودتا اتهامات را متوجه آمریکایی‌ها و صهیونیست‌ها کرده‌اند. به نظر می‌رسد که سیستم اطلاعاتی ترکیه به این نتیجه رسیده که این کودتا حمایت‌های آمریکایی و صهیونیستی را داشته و به نظر من این موضوع در روند آینده همکاری بین ترکیه، آمریکا و رژیم صهیونیستی تاثیرگذار خواهد بود و ضمن آنکه ما باید این احتمال را به طور جدی در نظر بگیریم که این کودتای نافرجام ترکیه، تاثیرات خود را همچنین روی همکاری‌های ترکیه و آمریکا در مسئله سوریه خواهد گذاشت.

اتهاماتی که راجع به ترکیه مبنی بر اینکه کودتا در واقع توسط خود اردوغان صورت گرفته است، بیشتر به یک طنز شبیه است زیرا هیچ حکومت عاقلی حرکتی که با ساختار ارتش ترکیه آشنا باشد، می‌داند که هیچ حکومت عاقلی چنین ریسکی را نمی کند.

شاید نتوان با قاطعیت گفت که که رهبری کودتا را آمریکایی‌ها در دست داشته ‎ اند، ولی می‌توانیم این مسئله را در نظر داشته‌ باشیم که آمریکایی‌ها روی کودتای ترکیه حساب‌های خاصی را باز کرده بودند و اقدامات و اظهارات مقامات ترکیه در این باره نشان از اطلاعات آنها درباره نقش آمریکا دارد.

به اعتقاد من آمریکایی‌ها در بخش طراحی کودتا ممکن است که نقش اصلی را نداشته باشند و این به طمع‌ورزی ارتش ترکیه برای رسیدن به حاکمیت مربوط می‌شود، ولی آمریکایی‌ها امید داشتند که با پیروزی کودتاچیان روابط بهتر و استراتژیک تری با ترکیه بعد از کودتا و از روابط استراتژیکی در بعد از کودتا با ترکیه برخوردار باشد.

عربستانی‌ها نشان دادند که در سیاست‌های منطقه خودشان یک نگاه صفر یا صدی دارند و به نظر من تصور عربستانی‌ها این است که حکومتی که ناشی از کودتا در ترکیه باشد بیشتر به آنها نزدیک می‌شود، از همین روی مواضعی دو پهلو و تقریباً متمایل به کودتاچیان اتخاذ کردند و به زعم آنها منافع آنها در چنین حکومتی بیشتر تأمین می‌شود.

عربستانی‌ها از سیاست ترکیه در مسائل منطقه‌ای ناراضی هستند و این نارضایتی به دو بخش عمده تقسیم می‌شود: یک بخش مربوط می‌شود به عدم جوابگویی ترکیه به خواسته‌های عربستان برای کاهش دادن تنش‌های خود با مصر است و بحث دیگر به نظر می‌رسد که راجع به بحث روابط ترکیه با ایران هست.

عربستان تصور می‌کند که ترکیه هم باید مانند کشورهای دیگر عربی پیرو عربستان باشند و دشمنی با ایران را پیش بگیرند. پس در یک نگاه کلی عربستان از هر گونه تغییر در نظام ترکیه که موجب بهبود روابط ترکیه و مصر و همچنین کاهش روابط ایران و ترکیه شود، استقبال می‌کنند و ما شاهد این بودیم که مصری‌ها از همان ساعت اول کودتای ترکیه حمایت و ابراز خوشحالی کردند بنابراین در این چارچوب و با توجه به اینکه معمولاً سیاست‌های عربستان در منطقه یک سیاست صفر یا صدی هست، عربستان منافع خود را هر چند به صورت کاملاً اشتباه در تغییر حکومت آقای اردوغان و اسلام گرایان به یک حکومت آمریکایی‌تر می‌بیند.