زیر بیرق سردرگمی

گروه سیاسی « نسیم آنلاین »- رضا آرمانیان: فقدان آیت الله هاشمی رفسنجانی دوران مهم و حساسی را پیش روی دو جریان اصلاحات و اعتدال قرار داده که با توجه به نزدیکی انتخابات ریاست جمهوری از اهمیت دو چندانی برخوردار است. بسیاری از هاشمی رفسنجانی به عنوان عنصر موازنه کننده جریان های سیاسی متاخر انقلاب به ویژه در دو طیف اصلاح طلبان و اعتدالیون یاد می کنند. لذا انتخابات ریاست جمهوری به عنوان هدف کوتاه مدت و آینده سیاسی به عنوان هدف بلند مدت این دو طیف مد نظر است و درگذشت آیت الله در چنین شرایطی می تواند شرایط لرزانی را هم در کوتاه مدت و هم در بلند مدت برای آنها فراهم کند.

اینکه چه کسی جایگزین شخصیتی چون هاشمی برای اصلاح طلبان و اعتدالیون خواهد شد و آینده سیاسی این دو طیف چگونه رقم خواهد خورد، مورد بحث است. عده ای شخصیت ها را لازمه بقای احزاب عنوان می کنند و معتقد ند درگذشت این شخصیت می تواند سبب ارتقای شخصیت های دیگر سیاسی شود .

چنانچه به باور حمیدرضا جلایی‌پور، عضو شورای مرکزی جبهه مشارکت ارتقای برخی شخصیت های اصلاح طلب مانند حسن روحانی و ناطق نوری در دوران پساهاشمی اتفاق خواهد افتاد چرا که سبک سیاسی این دو شخصیت را بیش از دیگران مشابه با سبک آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی می داند .

محمد عطریانفر، عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران هم نگرانی خود از دوران پساهاشمی را بحران‌هایی می داند که کشور با آن مواجه خواهد شد. وی معتقد است نبود این شخصیت می‌تواند آسیب‌زا باشد چرا که در این برهه تاریخ ایران بیش از هر دوره دیگری به او احتیاج داشت . اومعتقد است که امروز کشور با بحران‌هایی چون مسائل پسابرجام، برخی آسیب‌های اجتماعی در جامعه و تضمین آینده سیاسی مواجه است .

عبدالله ناصری، عضو شورای مشورتی اصلاح‌طلبان هم اظهار کرده است در چنین شرایطی و برای کاهش نگرانی در جایگاه‌های سیاسی، شخصیت‌هایی نزدیکتر به آرا و اندیشه‌های هاشمی رفسنجانی، حتی اگر قدرت سیاسی لازم را نداشته باشند، باید وارد صحنه سیاسی شوند .

با این حال عده ای دیگر اصلاح طلبان را فارغ از شخصیت گرایی می دانند و بر این باورند که فقدان شخصیت ها نمی تواند بر آینده سیاسی یک حزب تاثیر گذار باشد .

عباس عبدی روزنامه نگار اصلاح طلب از میزان تاثیری که در غیاب این عامل تاثیرگذار بر روند سیاسی جامعه و گروه های خاص گذاشته می شود، می گوید. این کارشناس سیاسی بر این باور است که اصلاح‌طلبان باید نقش مستقلی از هر نیروی دیگری برای خود تعریف کنند نه آنکه به امید این و آن باشند. این تصور اشتباهی بود که از آقای هاشمی داشتند ولی اکنون که ایشان درگذشته‌اند بهتر می‌توانند در راه استقلال و روی پای خود ایستادن فکر کنند .

وی معتقد است که نیروی سیاسی خردمند، اجازه نمی دهد که اتفاقات اینچنینی و مرگ شخصیت ها در وضعیت سیاسی جامعه او ناپایداری ایجاد کند .

محمدرضا تاجیک، تحلیل‌گر جریان اصلاحات هم معتقد است که جریان اصلاح‌طلب باید به خودش دخیل ببندد چرا که اصلاح طلبی فراسوی شخصیت‌ها شکل گرفته و حیات و عقبه تاریخی دارد، بنابراین اصلا نباید اصلاح‌طلبی به سمت و سوی فرد گرایش پیدا کند .

احمد مازنی، نماینده مردم تهران در مجلس دهم و عضو حزب اعتماد ملی هم در گفتگو با « نسیم آنلاین » با بیان اینکه آیت الله هاشمی شخصیتی فراجناحی بود که فقدانش برای همه سخت است، می گوید: هر چند چهره ای چون آیت الله هاشمی رفسنجانی نقش موثری در سیاست کشور داشته و سهم بسزایی در کاهش کنش های جناحی به خود اختصاص داده بود اما این فقدان نخواهد نتوانست بر برنامه ها و اهداف اصلاح طلبان تاثیر بسزایی داشته باشد .

به گفته وی اصلاح طلبان همواره از همان ابتدای انقلاب، مدافع امام و انقلاب بوده و امروز هم در کنار رهبری هستند.

در مقابل این نظر، برخی معتقدند که این جریان باید گزینه هایی را برای ایفای نقش‌های هشامی برای خود در نظر بگیرد.

فیض‌الله‌ عرب‌سرخی، فعال اصلاح طلب هم در خصوص آینده سیاسی اصلاح طلبان و اعتدالیون بعد از آیت الله هاشمی چنین اظهار نظر کرده است که به نظر من نقشه راه اصلاح‌طلبان تغییری نکرده و همان روند قبلی ادامه دارد. با این حال وی معقتد است که چهره‌هایی مانند آقایان خاتمی، ناطق و روحانی علاوه بر نقش شخصی خود، می توانند به‌نوعی در پرکردن خلأ آقای هاشمی مؤثر باشد .

مرتضی حاجی وزیر آموزش و پرورش دولت اصلاحات نیز می‌گوید: ناطق‌نوری بارها نشان داده است که فراجناحی می‌اندیشد و به رهبری نیز نزدیک هستند.

صادق زیباکلام معتقد است: نزدیک‌ترین فردی که بتوان از او برای جایگزینی هاشمی رفسنجانی نام برد "علی اکبر ناطق نوری" است. امروزه بسیاری از اصلاح‌طلبان معتدل و میانه‌رو از موضع‌گیری‌های تند خود در دهه ۷۰ فاصله زیادی گرفته‌اند. من تصور می‌کنم ناطق نوری می‌تواند تا حدود زیادی جای خالی آیت‌ا...‌هاشمی را پر کند.

پرویز کاظمی هم که از نزدیکان هاشمی بوده می گوید: فردی که برای جانشینی آیت الله هاشمی مورد نظر من است و من به ایشان ارادت ویژه‌ای دارم، آقای ناطق است و ایشان از این حیث که مورد وثوق مقام معظم رهبری و همچنین مورد احترام و مقبولیت جناح‌های سیاسی کشور است، می‌تواند وزنه تعادل نظام ‌باشد.

محمدرضا تابش ، عضو شورای عالی اصلاح‌طلبان نیز همانند عرب سرخی معتقد است که استراتژی اصلاح‌طلبان بعد از فوت هاشمی تغییری نکرده است،‌ همه جناح‌ها وگروه‌ها در جمهوری اسلامی از وجود وی نفع می‌بردند اما ایشان ارتباط ارگانیک و تعریف شده‌ای با جریان اصلاح‌طلب نداشت .

سهیلا جلودارزاده، نماینده اصلاح طلب مجلس دهم هم در گفتگو با « نسیم آنلاین » می گوید: حسن روحانی گزینه اصلاح طلبان در انتخابات پیش رو خواهد بود. وی بر این باور است که تغییری در روند و استراتژی اصلاح طلبان در دوران پسا هاشمی روی نخواهد داد و اصلاح طلبان همان برنامه های قبلی خود را خواهند داشت و تغییری در اهداف آنها هم رخ نمی دهد .

جلودارزاده عنوان می کند: اگر شرایط غیر عادی در کشور به وجود نیاید، مسلما و طبیعتا واکنشی هم نسبت به شرایط قبلی ایجاد نخواهد شد و مسلما برای جلوگیری از بحران می بایست با یک عزم جدی در راستای اصلاح فساد اداری گام بر داریم تا بتوانیم آنچه دستاوردهای چهل ساله انقلاب است را به خوبی ارائه بدهیم .

بهروز بنیادی نماینده اصلاح طلب مجلس دهم هم با بیان اینکه آقای هاشمی تعلق مستقیمی به اصلاح طلبان نداشتند به « نسیم آنلاین » می گوید: ایشان همواره به عنوان اعتدال گرا و شخصیتی فراجناحی نقش آفرینی داشتند بنابراین اصلاح طلبان خیلی وابسته به آقای هاشمی در مواضع تصمیم گیری نبودند که امروز فقدان ایشان تاثیر بسزایی در اهداف آنها داشته باشد.اما ایشان به عنوان بزرگ و پدر معنوی خیلی از بزرگان سیاست مطرح هستند .

وی می افزاید: به نظر می رسد بلوغ سیاسی که امروز مردم پیدا کرده اند خیلی وابسته به شخصیت ها نباشد و خود به درجه ای از عقل و فهم سیاسی رسیده باشند لذا در آینده کار همه چه اصولگرایان و چه اصلاح طلبان برای به دست آوردن ملتی که هم سطح آگاهی و هم سطح تحصیلاتشان افزایش داشته مشکل تر خواهد شد .

اظهار نظرات متفاوت و بعضا بسیار اصلاح طلبان نشان از نوعی سردرگمی در دوران بدون هاشمی برای آنها دارد. چنانچه حسین مرعشی، فعال سیاسیِ اصلاح‌طلب و سخنگوی حزب کارگزاران سازندگی بر خلاف نظر خیلی ها معتقد است می بایست مسئولیت های مدنی و سیاسی آیت الله هاشمی از این پس به حوزه رهبری نظام منتقل شود و مقام معظم رهبری در صورت صلاحدید در این زمینه تدبیر لازم را اتخاذ کنند .

محمدرضا تابش هم در اظهار نظری عنوان کرده است که به دنبال ارتباط مستقیم با رهبری هستیم .

حجت الاسلام مجید انصاری، عضو مجمع روحانیون مبارز و سیاستمدار اصلاح طلب هم در گفتگویی تفصیلی با مهر گفته بود: آیت الله هاشمی رفسنجانی یک شخصیت فراجناحی بودند و همه جناح‌ها از حمایت و اندیشه ایشان استفاده می کردند؛ اما امروز افزایش رابطه اصلاح طلبان با رهبری نظام یک ضرورت است .

مازنی هم به « نسیم آنلاین » می گوید: هاشمی رفسنجانی تکرار نشدنی است و جایگزینی برای این شخصیت سیاسی وجود ندارد اما در مقام رهبری تنها گزینه برای اصلاح طلبان و اعتدالیون شخص مقام معظم رهبری بوده و هست .

بنیادی نیز معتقد است؛ در حال حاضر همه می باید حول محور رهبری انقلاب مسیرها را به پیش ببرند و تحت مسیری که ایشان تعیین می کنند در ابعاد مختلف کشور این تفکر را پیاده کنند .

محمد هاشمی رفسنجانی هم در این مورد می گوید: در زمان حیات آیت‌الله هاشمی، ایشان واسطه‌ای بین جناح‌ها، گروه‌ها و افراد با مقام معظم رهبری بودند. الان در نبود ایشان، اصلاح‌طلبان به این فکر افتادند که با خلاء وجود آقای هاشمی، خودشان مستقیم و مستقل با آقا ارتباط بگیرند.

سوای اینها فاطمه راکعی از فعالین تند و تیز سیاسی اصلاح طلب هم اظهار می کند: پیداکردن جایگزین برای آیت الله هاشمی کار بسیار سخت و دشواری است. تنها کسی که می‌تواند جای خالی آیت‌الله هاشمی را برای اصلاح‌طلبان پر کنند مقام معظم رهبری است

اما جالب ترین و پر حاشیه ترین اظهار نظر جریان اصلاح طلب، محمد خاتمی رییس جمهور پیشین ایران است، یکی از موثرین جریان فتنه 88. وی در ۱۹ بهمن ۱۳۹۵ ضمن اشاره به خطر نظامی خارجی که با آغاز دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ ایران را تهدید می کند، دوباره از ضرورت "آشتی ملی" سخن گفته بود. سخنی که با واکنش های بسیاری همراه شد از جمله اینکه رهبری آن را بی معنی خواندند .

«عبدالله گنجی»، مدیر مسئول روزنامه جوان هم چنین اظهار نظر می کند که" برخی خاتمی را جایگزین هاشمی می پسندند و برخی اضطرار روحانی را مسکن می دانند. جلائی پور با فوت هاشمی از عبارت «نگران نیستیم» استفاده کرد و چندی پیش آمادگی جهاد تحت رهبری آقا را اعلام کرد. وی نیز همانند مرعشی بر این باور است که اصلاح طلبان در مسیری که قرار گرفته اند به سوی رهبری خواهند رفت . "

پرویز سروری دبیر کل جمعیت رهپویان انقلاب و عضو اصولگرای شورای اسلامی شهر تهران هم در گفتگو با « نسیم آنلاین » معتقد است که بعد از فوت آقای هاشمی یک سردرگمی بین جریان اصلاح طلب و اعتدال به وجود آمده است چرا که نقطه تعادل بخش و هماهنگ کننده و اختلاف زدا که آیت الله هاشمی بود الان دیگر وجود ندارد و این سبب خواهد شد هر از چند گاهی این دو طیف و جریان نتوانند در جهت هماهنگ و هم افزا حرکت کنند .

وی می گوید: من احساس می کنم هر روز این اختلافات و برداشت های چند گانه بروز و ظهور خواهد کرد چرا که اساسا اصلاح طلبان و کار گزاران از نظر مبانی به شدت با هم متفاوت هستند. شاید در مبارزه جریان اصولگرایان و نیروهای انقلاب اشتراک موضع وجود داشته باشد اما مبانی کارگزاران و اصلاح طلبان به شدت از یکدیگر تنافر دارد و آن چیزی که باعث می شد این اختلافات ظهور و بروز نکند یا در یک مسیر وحدت حرکت کند نقش موثر آقای هاشمی بود .

سروری می گوید: اکنون تلاش زیادی دارد صورت می گرد که این جریان دچار از هم گسیختگی نشود و با اشکال مختلفی شرایط گذشته همچنان مستقر باشد اما چون مبانی با هم همخوانی ندارد زمینه های واگرایی به شدت افزایش پیدا میکند .

به گفته وی اختلاف نظری که احساس می شود بین اصلاح طلبان، کارگزاران و اعتدالیون به وجود آمده در زمینه کاهش محبوبیت آقای روحانی و احتمال رای نیاورنش موثر بوده است لذا اصلاح طلبان را به فکر ایجاد یک آلترناتیو برای آقای روحانی انداخته است. این حرکت مورد قبول اعتدالیون و کارگزاران و آقای روحانی نیست. این نقطه اختلافی است که امروز ظهور و بروز کرده و ممکن است با نزدیک تر شدن به انتخابات جدی تر هم بشود .