استنادات قرآنی حضرت زینب(س) در خطبه کوفه:

چرا حضرت زینب(س)خطبه کوفه خود را بدون «بسم الله»شروع می کند؟

کدخبر: 2094120

حضرت زینب پس از پرده برداری از این عمل بزرگ و ننگین کوفیان به قرآن استناد می کند و این مفهوم را در قالب سخن وحی بازگو می کند لقد جئتم شیئا ادا تکاد السماوات ینفطرون منه و تنشق الارض و تخر الجبال هدا(مریم/۹۰) این عبارت در قرآن درباره کافران به کار رفته است.

به گزارش « نسیم آنلاین »، سایت فرهنگ نیوز نوشت: یکی از استنادات محکم حضرت زینب(س) در همه شرایط، آیات نورانی وحی است.این استنادات بیشتر در دو خطبه مهم کوفه و شام نمود پیدا کرده است و به صورت انعکاس آیه ای از قرآن یا بخشی از آیه و یا مفهوم آن نمایان می شود که در نوشتار پیش روی،به بخش های از کلام حضرت در خطبه کوفه مستند به آیات کلام الهی می پردازیم.

این شاخصه حضرت زینب(س) بدون شک متاثر از شخصیت والای این بانوی بزرگ اسلام، و تربیت خانوادگی و داشتن آموزگارانی چون نبی مکرم اسلام(ص)، امیرالمومنین(ع) و حضرت زهرا(س) می باشد که حضرت معروف به عقیله بنی هاشم می گردد. بعد از جریان عاشورا، کاروان اسرای اهل بیت به کوفه آورده می شوند. دشمنان با نیت تحقیر این اقدام را صورت می دهند ولی حضرت زینب در کنار امام سجاد (ع) از این فرصت جهت زنده نگاه داشتن قیام امام حسین، و توبیخ مردم کوفه و رسوایی خاندان بنی امیه بهره می جوید:

خطبه حضرت زینب(س) در کوفه بدون «بسم الله الرحمن الرحیم» شروع می شود.همان طوری که می دانیم شروع هر کاری با «بسم الله الرحمن الرحیم» است و این حاکی از اهمیت این سخن است. هیچ چیز جز وجه کریم او بقاء ندارد، در نتیجه هر چه با احترام او و وجه کریمش و به خاطر رضای خدا انجام شود و به نام او درست شود باقی می ماند، چون خود او باقی و فناناپذیر است(المیزان،ج1،ص349) .رسول خدا می فرماید: «کل امر ذی بال لم یذکر فیه اسم الله فهو ابتر(بحارالانوار،ج16،باب588).هر کاری که اهمیت داشته باشد، اگر با نام خداوند آغاز نشود، ناقص و ابتر می ماند و به نتیجه نمی رسد.اینجا این سوال پیش می آید که چرا حضرت زینب (س) که عالم به این مطالب است خطبه خود را بدون این جمله شروع می کند؟

پاسخ را باید در سوره توبه(برائت) جست. سوره توبه تنها سوره ای است که بدون «بسم الله الرحمن الرحیم»شروع می شود علت آن هم این است که این کلام رحمت خداوند را یادآوری می کند و اعلام بیزاری و برائت، با ذکر رحمت در کنار هم هماهنگ و مناسب نیست(گلستان سوره ها،ج1،ص68) امام علی(ع) در این باره می فرماید: در آغاز سوره توبه، بسم الله نیامده زیرا بسم الله پیام آور رحمت است در حالی که این سوره برای رفع امان و اعلام جنگ نازل گردیده است.(البرهان فی تفسیرالقران،ج2، ص727) بنابراین عالمه غیر معلمه آغاز سخن خود را به استناد سوره توبه شروع می کند،چرا که حضرت در میان قومی سخن می گوید که عهدها را شکسته و با کفار و منافقین پیمان بسته اند«براءه من الله و رسوله الی الذین عاهدتم من المشرکین»(توبه/1)

حضرت زینب(س) در همان ابتدا از مشرکانی که در لباس اسلام بر کرسی جانشینی رسول خدا(ص) تکیه زده اند، بیزاری می جوید و کلام خود را بدون رحمت خداوند آغاز می کند، زیرا این قوم که با حجت خدا امام حسین(ع) آن عمل را انجام داده اند مستحق عذابی دردناک و جاودان هستند

شکر خدا در همه حال:

ابتدای کلام حضرت زینب با سپاس و ستایش خداست؛ الحمدالله، در آیات مختلف خداوند مورد سپاس و ستایش قرار گرفته است از جمله؛ «الحمد لله رب العالمین(فاتحه/2) «و الحمدلله رب العالمین»(انعام/45) «و قالوا الحمد لله الذی هدانا لهذا و ما کنا لنهتدی لو لا ان هدانا الله»(اعراف/43)، «دعواهم فیها سبحانک اللهم و تحیتهم فیها سلام و اخر دعواهم ان ان الحمد لله رب العالمین»، وآیات دیگر، در این قسمت انعکاس بخشی از آیات قرآن در کلام حضرت زینب متجلی است.

شکستن عهد و پیمان:

حضرت کنار مصادیق قرانی از امثال و تمثیل نیز سود می برد: «انما مثلکم کمثل التی نقضت غزلها من بعد قوه انکاثا» ، مثل شما، مثل زنی است که رشته های خود را می بافند،سپس باز می کند، این قسمت از خطبه حضرت زینب به آیه 92 سوره نحل اشاره دارد، آنجا که می فرماید؛ «ولاتکونوا کالتی نقضت غزلها من بعد قوه انکاثا تتخذون ایمانکم دخلا بینکم ان تکون امه هی اربی من امه انما یبلوکم الله به و لیبینن لکم یوم القیامه ما کنیم فیه تختلفون»(نحل/92) مفهوم این آیه درباره وفای به عهد است و این آیه زمانی نازل گردید که تعداد مسلمانان کم و تعداد دشمنان زیاد بود بنابراین ممکن بود بعضی از مسلمانان سست عنصر پیمان خود را بشکنند و خداوند در این آیه به آنان این هشدار می دهد(مجمع البیان، ج3، ص383)

و آیات دیگری نیز درباره وفای به عهد و عدم شکستن آن اشاره دارد از جمله؛ «والذین ینقضون عهد الله من بعد میثاقه و یقطعون ما امر الله به ان یوصل و یفسدون فی الارض اولئک لهم العنه و لهم سوء الدار»(رعد.25) محتوای سخن حضرت درباره وفای به عهد و عدم شکستن آن است که کوفیان این عهد و پیمان را شکستند.

عذاب الهی برای عهد شکنان:

حضرت مردم کوفه را به شکستن عهدهایشان هشدار می دهد و اینکه عذاب الهی در کمین آنهاست. «الاساء ما قدمت لکم انفسکم ان سخط علیکم و فی العذاب انتم خالدون» چه بد جایگاهی برای شما ذخیره کرده نفسهایتان در سرای دیگر و شما در عذابی جاودان جای دارید. خداوند در قران کریم می فرماید: «تری کثیرا منهم یتولون الذین کفروا لبئس ما قدمت لهم انفسهم ان سخط الله علیهم و فی العذاب هم خالدون(مائده/80) بلی من کسب سیئه و احاطت به خطیئته فاولئک اصحاب النار هم فیها خالدون(بقره/81) و من خفت موازینه فاولئک الذین خسروا انفسهم فی جهنم خالدون(مومنون/103).

عقیله خاندان وحی در این فراز از خطبه پر مایه اش با اقتباس از آیات وحیانی خداوند، وجدان عهدشکنان را به محاکمه کشیده و به آنان هشدار می دهد(الاساء مایذرون) بدانید که شما خیلی بد عمل کردید که این همان هشداری است که خداوند در قرآن کریم به کسانی که دنیا را جایگزین خداوند کردند می دهد و می فرماید:«قد خسر الذین کذبوا بلقاء الله حتی اذا جاءتهم الساعه بغته قالوا یا حسرتنا علی ما فرطنا فیها و هم یحملون اوزارهم علی ظهورهم الا ساء ما یزرون»(انعام/31)

تاکید بر بزرگی گناهان مردم کوفه:

حضرت زینب(س)پس از ایراد مقدماتی درباره پیمان شکنی کوفیان و مستحق عذاب جاودان شدن آنان به خاطر انجام این عمل قبیح، دوباره با استناد به قران کریم، عظمت کناه این کوفیان عهد شکن را ترسیم می کند: «ای کریمه له ابرزتم وای دم له سفکتم و ای حرمه له انتهکتم» چگونه ناموس عصمت و طهارت را از پرده برون افکندید؟ چه خونی از رسول خدا ریختید و چه حرمتی از او هتک کردید؟

حضرت زینب پس از پرده برداری از این عمل بزرگ و ننگین کوفیان به قرآن استناد می کند و این مفهوم را در قالب سخن وحی بازگو می کند:« لقد جئتم شیئا ادا تکاد السماوات ینفطرون منه و تنشق الارض و تخر الجبال هدا»(مریم/90) این عبارت در قرآن درباره کافران به کار رفته است. ابتدا قرآن از قول کافران نقل می کند که خداوند دارای فرزند است. سپس با لحنی به شدت نکوهش آمیز می گوید: چه حرف زشت و نکوهیده ای بر زبان آوردید. نزدیک است از این حرف، آسمان متلاشی می شود و زمین شکافته شود و کوه ها به شدت فرو ریزد(تجلی قرآن در کلام حضرت زینب،ص73).

و گویی تمام عالم هستی که بر پایه توحید بنا شده، از این نسبت ناروا در وحشت و اضطراب فرو می روند. این آیه تنها آیه ای است که به طور کامل در خطبه کوفه آورده شده است. با دقت در مضمون آیه متوجه می شویم که حضرت زینب چه احاطه ای به آیات قرآن داشته که این استناد به جا را آورده است. آری عمل زشت کوفیان تا آنجا بوده که از این عمل ناروا، تمام هستی به وحشت و اضطراب فرو می رود و این اضطراب به بزرکترین مصیبت تبدیل می شود که در آسمان ها و زمین وجود داشته است.

جمع بندی سخن حضرت زینب در این خطبه با استناد به کلام وحی است. می توان تجلی آیات قرآن را متناسب با شرایط و ضوابط در کلام حضرت زینب مشاهده کرد. به گونه ای از آیات قرآن بهره می گیرد و متناسب با بحث مورد نظر آن را می آورد. این امر حاکی از تسط کامل ایشان بر کلام الهی است. جمله قسمت پایانی خطبه حضرت زینب برگرفته از آیه 14 سوره فجر است. در این آیه خداوند برای تهدید کافران فرموده است«ان ربک لبالمرصاد»(فجر/14) همان ویژگی حضرت زینب در چگونگی به کارگیری آیات قرآن اینجا نیز نمایان است.(تجلی قران در کلام حضرت زینب، ص73) در این آیه خداوند متعال به اقتدار و تسلط خود بر تمامی انسان ها اشاره کرده و حضور خویش و فرشتگان آسمانی را در تمام صحنه ها و حوادث روزگار اعلام داشته، طرح ها، نقشه ها و تمام تلاش های ستمگران را در مقابل حق و پیام آوران حقیقت بیهوده دانسته است.(خطبه حضرت در کوفه و شام،ص61).

ارسال نظر: