محمدصادق شهبازی در چهارمین جلسه درسگفتارهای جنگ فقر و غنا
شاه هم مدعی عدالت اجتماعی از نوع خیریهای بود؛ نه رفع استضعاف/ قلب اندیشه امام خمینی (ره) قیام برای خداوند است
امام خمینی(ره) برخلاف آقایانی که در مدح صفویه صحبت کردند، در صحبتهای تندی حکومت اسلامی را نه دنبالرو صفویه، نهضت ملی نفت و مشروطه بلکه دنبالرو نهضتهای مسلمانان دنیا دانستند.
محمدصادق شهبازی در چهارمین جلسه درسگفتارهای جنگ فقر و غنا در حسینیه هنر گفت: امام خمینی(ره) برخلاف آقایانی که در مدح صفویه صحبت کردند، در صحبتهای تندی حکومت اسلامی را نه دنبالرو صفویه، نهضت ملی نفت و مشروطه بلکه دنبالرو نهضتهای مسلمانان دنیا دانستند.
محمدصادق شهبازی، در چهارمین جلسه از سلسله درسگفتارهای تابستانه «جنگ فقر و غنا» که به همت «مدرسه انقلاب اسلامی» در حسینیه هنر برگزار شد، در سخنانی گفت: در بررسی نگاه امام خمینی (ره) به عدالت هم عدالت کلیه و عدالت فردی و هم ابعاد اجتماعی عدالت قابلردیابی است، بحثهای امام در این حوزهها و مشخصاً عدالت در جهان هستی و عدالت فردی هم بسیار به هم نزدیک هستند و بعضاً در صحبت از یکی امام به دیگری رسیده است.
سنت جاری در عالم، عدالت استپژوهشگر اندیشه امام ادامه داد: بسیاری از علما، عرفا و فلاسفه در بحث عدالت کلی اعتقاددارند جهان آفرینش و نظام هستی بر اساس عدالت سامان پیداکرده است و این بحثها بهصورت مفصل در بحثهای عرفانی و اخلاقی امام خمینی (ره) مشاهده میشود.
این نویسنده خاطرنشان کرد: در کتاب «مصباحالهدایه» امام، آمده است که خداوند یک سری صفات جلالی و جمالی دارد و بین صفات الهی هم عدالت برقرار است و صفت «الحکم العدل» بر سایر صفات الهی حاکم است. امام در جایی میفرمایند که سنت جاری در عالم عدالت است و نقش نبی جلوگیری از خروج از اعتدال است. ایشان همچنین در کتاب «حدیث جنود عقل و جهل» هم به موضوع عدالت اشاره و نکات مهمی را بیان میکنند؛ و عدالت را حد وسط بین افراطوتفریط میدانند. در این چارچوب عدالت و جور در هر سطحی تعریفی مقتضی دارد. امام عدالت را نه یک فضیلت مهم بلکه همه فضایل را بهیکمعنا در عدالت جمع میدانند.
این فعال فرهنگی عنوان کرد: امام خمینی (ره) در بحثهای اخلاقی خود بهطور مفصل در مورد عدالت صحبت کردند. ایشان بر اساس این منطق عدالت را امری فطری عنوان کردند و حکمت خداوند را بر این اساس استوار دانستند که مردم به شیوه عادلانه زندگی کنند و در حدود احکام الهی قدم بردارند و این حکمت همیشگی و از سنتهای تغییرناپذیر خداوند متعال است.
این پژوهشگر انقلاب اسلامی با اشاره به اهمیت و جایگاه عدالت در فقه و شخص فقیه توضیح داد: تفاوت دیدگاه امام خمینی (ره) و مرحوم آقای منتظری در خصوص عادل بودن فقیه در این است که آقای منتظری میگفتند عصیان موردی هم فقیه را از جایگاه ولایت ساقط نمیکند ولی امام میگویند فقیه بلافاصله بعدازاینکه یک صغیرهای را مرتکب شد از عدالت ساقط است.
وی در جستجوی عدالت در ادوار رهبری امام اظهار داشت: امام خمینی (ره) زمانیکه نهضت خود را آغاز کردند با هر دو مفهوم ظلم داخلی و استعمار خارجی. درگیر شدند، حتی قبل از آغاز نهضت در «کشف اسرار» این ماجرا قابلردیابی است.
شهبازی متذکر شد: امام خمینی (ره) آن زمان در سخنان خود به این موضوع اشاره کردند که هر حکومتی که دیکتاتوری باشد، ظالمانه است. ایشان میگویند دولت شاهنشاهی، دولت ظلم و کفر است. مثال آن را هم کشتار مسجد گوهرشاد بیان میکنند.
کارشناس ارشد مطالعات انقلاب اسلامی تصریح کرد: امام خمینی (ره) ضمن نفی اساس ظالمانه سلطنت، تمامی بخشهای حکومت طاغوت را نفی نمیکنند و به وجود افراد وظیفهشناس و کارمندان درست هم اشاره میکنند.
وی در بخش دیگر سخنان خود گفت: امام خمینی (ره) در دوره دوم رهبری خودشان صرفاً نقش مدرس حوزه علمیه را ندارند و به بررسی اصل حکومت دینی و حکومت عادلانه دینی میپردازند. امام از ابتدا قائل به ولایت مطلقه فقیه بودند، اما با توجه ظرفیتهای اجتماعی آن را ارائه کردهاند. البته شاهد رشد در نظرات ایشان هستیم، اما به این معنی نیست که نظراتشان عوضشده است. امام در سال 1341 تا سال 1343 بهعنوان یکی از مراجعی که در حال به دست گرفتن نهضت اعتراضی است کمکم شروع به بیان ظلمهای رژیم پهلوی و ادارات حکومت او بهصورت تفضیلی میکند و از آن سو ابعاد عدالتخواهانه حکومت اسلامی را اجمالاً تبیین میکند.
حکومت عدل الهی از ابتدا در ادبیات امام خمینی (ره) بودشهبازی خاطرنشان کرد: درواقع حکومت عدل اسلامی از ابتدا در ادبیات امام (ره) وجود دارد. یکی از دلایلی که عدالت را بهعنوان یکی از شعارهای اصلی انقلاب اعلام نکردند و شعار استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی را بیان کردند، حضور مارکسیستها در عرصه سیاسی کشور بود؛ و دنبال ایجاد مرزبندی با آنها بودند. از آن مهمتر امام خمینی (ره) جمهوری اسلامی را همان حکومت عدل اسلامی میدانستند.
وی اضافه کرد: امام (ره) در سخنان خود عدل را اصلاح افراد میدانستند. ایشان اعتقاد داشتند انبیا آمدند که انسانها را درست کنند و درواقع ما هم میخواهیم عدالت اجتماعی را محقق کنیم که انسانها را تربیت کنیم؛ زیرا مهمترین هدف آفرینش، تربیت مردم است.
شاه هم مدعی عدالت اجتماعی بوداین پژوهشگر انقلاب یادآور شد: نکته جالب اینجاست که اتفاقاً رژیم شاه مدعی عدالت اجتماعی بود. شاه یک کتاب 800 صفحهای درباره عدالت اجتماعی دارد که اتفاقاً در آن حرفهای الکی هم بیاننشده است زیرا چپهای نزدیک به او و فرح دیبا این کتاب را برایش نوشته بودند. نهتنها رژیم شاه بلکه هیچ رژیمی نمیگوید که مخالف عدالت اجتماعی است. این لیبرالهای وطنی و سرمایهسالاران ما دیگر خیلی تحفه هستند که میآیند و در برخی نشریهها عدالت اجتماعی را مورد تمسخر قرار میدهند. امروز هیچکس در فضای لیبرالها اینگونه حرف نمیزند.
شهبازی اظهار داشت: امام خمینی (ره) در دوره مبارزاتی خود در سالهای 1341 تا 1343 بیشتر بر روی ظلمهای شاه تمرکز دارد. امام در دوره حضور خود در نجف و بین سالهای 1343 تا 1356 ضمن اینکه در حال حمله به رژیم شاه بود در حال تبیین تفصیلی چگونگی حکومت اسلامی و عدالت اجتماعی در حکومت اسلامی هم هست. امام میگویند احکام و تشکیل حکومت و ولایت برای ما ارزش ابزاری برای اجرای عدالت دارد. برای همین هم در مشرب فقهی ایشان اجرای عدالت بهعنوان یک ملاک درنظر گرفتهشده است. در موارد متعددی در «کتابالبیع» ایشان با استناد به عدالت بعضی فتواها را دادهاند، حتی دلیل تحریم ربا را ظلم دانستهاند.
منطق شاه، عدالت خیریهای بودنویسنده کتاب «نفوذ و سلطه» تصریح کرد: مهمترین عنصری که در عدالت رژیم شاه نیست، رفع استضعاف بود. بهعبارتی بهتر در منطق شاه، عدالت بیشتر بهصورت عدالت خیریهای بود که ثروتمندان و حکومت بهصورت خیریهای کمکی را به محرومان و مستضعفان انجام میدادند.
پژوهشگر اندیشه اسلامی تأکید کرد: امام خمینی (ره) با همین منطق که میگفت عدالت ملاک است روبروی فتواهایی که برخی از علمای ما صادر کرده بودند ایستادند. یکی از این موارد، «حیلههای ربا» بود، «حیلههای ربا» چیزی است که بسیاری از بازاریها از آن استفاده میکنند یا ایشان ضربه زدن به اموال غربیها در غرب را با استدلال ظلمهای آنها به ما حرام اعلام کرد.
وی در بخش دیگری از سخنانش اظهار داشت: امام خمینی (ره) یکی از بحثهای جدی که در پاریس دارد این است که استقلال و آزادی فقط در سایه حکومت اسلامی ایجاد میشود. ایشان میگویند که اساساً بحث ما فقط برچیده شدن بساط ظلم شاه نیست بلکه در این راه، مبارزه ملت ایران تا استقرار عدالت اجتماعی، استقلال و آزادی ادامه دارد.
انقلاب اسلامی دنبالرو نهضت مسلمانان جهان و مشخصاً الجزایر بودشهبازی با اشاره به اینکه بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، انقلاب اسلامی را دنباله نهضتهای مسلمانان جهان بهویژه الجزایر میدانست، ادامه داد: امام خمینی (ره) برخلاف آقایانی که در تلویزیون آمدند و در مدح صفویه صحبت کردند، در صحبتهای تندی حکومت اسلامی را نه دنبالرو صفویه، نهضت ملی نفت و مشروطه بلکه انقلاب ما را دنبالرو نهضتهای مسلمانان دنیا دانستند و تنها جایی را هم که مثال میزدند، نهضت مسلمانان الجزایر بود که با دادن یکمیلیون و 500 هزار شهید موفق شدند فرانسه را از کشور خود بیرون کنند. جالب است الجزایر چیزی هم شبیه جهاد سازندگی ما بعد از انقلاب تأسیس کرد.
وی در مورد نسبت عدالتخواهی اسلامی با مارکسیستها خاطرنشان کرد: اجمال سخنان امام خمینی (ره) این میشود که ایشان میگویند جنبش اسلامی با جنبش مارکسیستی حتی بهصورت تاکتیکی هم در مبارزه همکاری نمیکنند. البته بعد از فروپاشی بلوک غرب و پایان مارکسیسم، چون ما رهبری قطب مخالف آمریکا را برعهده داشتیم، به جریانهای چپ غیرسطلهجو دست پیوند دادیم که با شرایط پیروزی نهضت متفاوت است.
نویسنده کتاب «تشکل دهه پیشرفت» اضافه کرد: در منطق امام اصل و اساس اندیشه دینی ما بر اساس عدالت است. حتی وقتی ایشان خواستند از اسلام ناب و اسلام آمریکایی سخن بگویند مهمترین شاخص آن عدالت بود، مثلاً در تعریف اسلام ناب محمدی یا ویژگیهای آن به اسلام پابرهنگان زمین، رنجدیدگان تاریخ، مستضعفان، فقرای دردمند، مبارزه با ظلم و دشمنی با سرمایهداران پولپرست و زراندوزان حیلهگر، قهر و خشم و کینه مقدس و انقلابی علیه سرمایهداری غرب و کمونیسم متجاوز شرق اشارهکرده و در مورد اسلام آمریکایی از سرمایهداری، رفاهطلبی، راحتطلبی و بیدردی سخن گفتند.
نویسنده کتاب «کدام انتظار؛ انقلابی یا انحرافی؟» یادآور شد: امام خمینی (ره) متعدد و حتی در وصیتنامه تأکید کردند که اقشار متوسط به پایین میتوانند از مسئولان جمهوری اسلامی باشند اما اقشار متوسط به بالا نمیتوانند مسئولی باشند.
قلب اندیشه امام خمینی (ره) قیام برای خداوند استاین نویسنده عنوان کرد: قلب اندیشه امام خمینی (ره) قیام برای خداوند است و حول آن استضعاف و استکبار و ذیل آن اسلام ناب محمدی و اسلام آمریکایی اهمیت پیدا میکند. در حقیقت این موارد قلب اندیشه امام (ره) محسوب میشوند و کاملاً به هم مرتبط هستند.
شهبازی در بخش دیگری از سخنانش توضیح داد: نخستین فرمان اقتصادی که امام خمینی (ره) بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و در اوایل 1358 صادر کردند حساب 100 مسکن و بنیاد مسکن بود. ایشان در فرمان خود تأکید کردند که همه متخصصها و افراد توانمند برای ساخت خانه جهت استفاده مردم دورهم جمع شوند و تأکید کردند که پول زمینها هم نباید از مردم گرفته شود.
وی در همین باره اظهار داشت: در مسئله زمین نهتنها امام خمینی (ره) که بسیاری از مراجع شیعه همچنین نظری را داشتند. آنها زمین را برای خداوند میدانستند. مسئلهای که امروز در بسیاری از کشورهای اروپایی درنظر گرفتهشده و این کشورها زمینها را از آن حکومت میدانند.
نویسنده کتاب «خودسازی و جامعهسازی» در ادامه با اشاره به شکلگیری و فعالیت بنیاد مستضعفان متذکر شد: بنیاد مستضعفان در اولین ماه پیروزی انقلاب شکل گرفت. بهمحض اینکه انقلاب شد، گفتند اموال رژیم پهلوی در اختیار بنیاد مستضعفان قرار بگیرد تا بهنفع مستضعفان به کار گرفته شود.
نویسنده مجموعه «سبک زندگی انقلابی» به ایده اولیه شکلگیری کمیته امداد پرداخت و تصریح کرد: الگوی کمیته امداد امام هم در ابتدا این بود که خود مردم با مسئولیت بخشی از مردم بهویژه روحانیت برای کمک به مستضعفین دستهجمعی اقدام کنند.
این نویسنده با اشاره تشکیل جهاد سازندگی در ابتدای انقلاب خاطرنشان کرد: جهاد سازندگی تنها موردی بود که امام قبل از آن اعلام کردند که پیامی را در رابطه با آن به مردم ایران میدهند. امام (ره) شخصاً پیام خود در مورد جهاد سازندگی را بر روی نوار ضبط کردند که 27 خردادماه 1358 از رادیو پخش شد.
شهبازی تصریح کرد: امام خمینی(ره) در پیامی که از رادیو پخش شد خطاب به مردم اعلام کردند که ما در مواجهه با مشکلات باید به ملت متوسل بشویم و باوجود مردم آنها را برطرف کنیم. ازاینجهت باید یک جهاد سازندگی ایجاد کنیم که با وجود تمامی اقشار کشور، همه با هم جامعه ایران را بسازد.
شایانذکر است این جلسات هر هفته پنجشنبهها از ساعت 16 تا 19 در حسینیه هنر واقع در میدان انقلاب، خیابان 16 آذر تقاطع نصرت پلاک 60 برگزار میشود. اندیشه اجتماعی متفکران انقلاب در حوزه عدالت موضوع دو جلسه آتی این نشست است و ورود برای عموم دانشجویان، طلاب و فعالان فرهنگی در آن آزاد است.
منبع:رجا