پیوستن به قانون کپی رایت؛ آری یا نه؟

به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ چند سالی است بحث پیوستن ایران به قانون کپی رایت در کشور مطرح و هر سال همایشی در این باره در کشور برپا می شود.

در اینجا سوالی پیش می آید که آیا ناشران تمایلی به اجرایی شدن این قانون در کشور دارند؟ زیرساخت لازم برای پیوستن به این قانون چیست؟ در این گزارش سعی کردیم در گفتگو با چند فعال و صاحب نظر در زمینه نشر، به سوالات پیرامون قانون کپی رایت پاسخ دهیم.

کامران شرفشاهی مدیر مسئول انتشارات تجلی مهر، در گفتگو با خبرنگار حوزه ادبیات گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ در خصوص تمایل ناشران برای پیوستن به قانون کپی رایت گفت: بحث کپی رایت سال های سال است که در کشور مطرح شده و همچنان ادامه دارد. البته این مسئله هنوز بی نتیجه مانده است. دلایل متعددی برای بی نتیجه ماندن اجرایی شدن قانون کپی رایت وجود دارد؛ یکی از این دلایل عقب ماندگی صنعت نشر کشور ما در مقایسه با کشورهای پیشرفته دنیاست که عملاً موجب می شود، خرید حق انتشار یک کتاب مقرون به صرفه نباشد.

وی افزود: اگر ایران به قانون کپی رایت بپیوندد، از چاپ و انتشار بسیاری از کتاب های روز دنیا باز خواهد ماند. به همین دلیل اکثر آثار بدون اجازه پدیدآورندگان آن به زبان فارسی ترجمه یا به زبان اصلی منتشر می شود. تیراژ بسیاری از آثاری که به زبان فارسی برگردانده می شود، بسیار چشمگیر نیست؛ ولی باز هم ناشران نگرانی این مسئله را دارند. علاوه بر این، برخی ناشران و پدیدآورندگان به لحاظ معنوی و سیاسی علاقه ندارند کتابشان در ایران ترجمه شود.

مدیر مسئول انتشارات تجلی مهر با اشاره به اینکه مهمترین دغدغه ناشران برای پیوستن به کپی رایت ترجمه و انتشار کتاب های علمی است، بیان کرد: غالباً کسانی که قصد دارند آثار فارسی را به زبان های دیگر ترجمه کنند، حق کپی رایت در کشورشان رعایت می شود و با رعایت این قانون آثار فارسی را ترجمه می کنند. این مسئله بارها از سوی مسئولان و رسانه ها مطرح شده است اما به لحاظ مخاطراتی که در این زمینه وجود دارد چندان جدی گرفته نشده و به صورت لاینحل باقی مانده است.

مهدی افشار مترجم، در گفتگو با خبرنگار حوزه ادبیات گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ در خصوص تمایل ناشران برای پیوستن به قانون حق کپی رایت گفت: وقتی تیراژ کتاب در ایران به کمتر از هزار جلد می رسد، ناشر ایرانی چقدر باید به ناشر و پدید آورنده اصلی کتاب بپردازد؟ حتی اگر ناشر برای خرید حق رایت کتاب 5 هزار دلار به مولف اصلی کتاب بپردازد، چقدر باید قیمت کتاب در هزار نسخه سرشکن شود. در این صورت قیمت کتابی که 25 هزار تومان است به 180 تا 200 هزار تومان می رسد. آن وقت کسانی که کتابخوان هستند، می توانند کتاب را به قیمت 180 هزار تومان بخرند؟

این مترجم با اشاره به اینکه در شرایط کنونی نشر توان پیوستن به قانون کپی رایت را نداریم، بیان کرد: وقتی کتابی به ایران وارد می شود، ده مترجم آن را ترجمه می کنند. اگر این افراد صادقانه کار ترجمه را انجام بدهند، تنوع زیادی در حوزه ترجمه ایجاد می شود و ترجمه یک کتاب با قلم های متفاوت در بازار نشر وجود دارد. آن وقت تنوع زبانی زیادی برای یک موضوع در حوزه ترجمه پیدا می کنیم. اگر از این منظر به مسئله کپی رایت نگاه کنیم، کپی رایت چندان برای ما در ایران مفید نیست. پیشنهاد من این است اجازه بدهید قانون حق کپی رایت به ایران وارد نشود؛ به دلیل اینکه توان مالی، زیرساختی و فرهنگی کافی را برای این کار نداریم. اجازه بدهید یک کتاب چندین مترجم داشته باشد.

وی تصریح کرد: ما در کشورمان خلأ نقد ترجمه داریم؛ باید مجله ای وجود داشته باشد که به کار نقد کتاب های ترجمه بپردازد و ترجمه مترجمان مختلف را از یک کتاب نقد و دلایل بهتر بودن یک ترجمه را نسبت به بقیه ذکر کند. با این کار مردم هم قدرت شناخت در قلمرو ترجمه خوب یک اثر ادبی را پیدا می کنند.

علی حاجی تقی مدیر مسئول انتشارات ارمغان طوبی، در گفتگو با خبرنگار حوزه ادبیات گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ در خصوص تمایل ناشران به پیوستن به قانون کپی رایت گفت: این مسئله را باید از جنبه های مختلفی دید. آیا من به عنوان یک ناشر به اجرای قانون کپی رایت در کشور با تمام فصول شرایط آن تمایل دارم، بله مایل هستم؛ چرا که با اجرای این قانون می توانم به بازار جهانی کتاب وارد شوم و تبادلات فرهنگی با کشورهای مختلف داشته باشم. همچنین بازار آشفته ترجمه سر و سامان می گیرد و وضع ادبیات در حوزه ترجمه ادبیات داستانی بهبود پیدا می کند، اما آیا با شرایط کنونی نشر تمایل داریم این کار انجام شود؟

وی افزود: صحبت های زیادی می شود که مجلس شورای اسلامی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، برای پیوستن ایران به قانون کپی رایت اقدام کنند. مگر پذیرش قانون کپی رایت در کشور تنها امضای یک معاهده است؟! چطور این کار را انجام دهیم؟ با این سرانه مطالعه در کشور هزینه کتاب را چقدر برآورد کنیم؟ گرچه پیوستن به قانون کپی رایت یک آرزو برای ناشران و هنرمندان است، وقتی این کار عملی می شود که زیرساخت های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی لازم برای آن ایجاد شود.

مدیر مسئول انتشارات ارمغان طوبی با اشاره به این که در صورتی که به قانون کپی رایت بپیوندیم، ممیزی کتاب آخرین مسئله ای است که هنگام رعایت این قانون برای ما مطرح می شود؛ اظهار داشت: ممیزی کتاب به توافق های میان ناشر مبدا و نویسنده اثر بستگی دارد. ممکن است نویسنده کتاب به ناشر اجازه دهد تا حدی در اثرش دست ببرد و تغییراتی در آن انجام دهد یا اینکه چنین اجازه ای به وی ندهد. مهم مسائل دیگری است که در هنگام پذیرش قانون کپی رایت در کشور مطرح می شود.

حاجی تقی با اشاره به اینکه ساختار اقتصادی از مهمترین مسائلی است که در هنگام پذیرش قانون کپی رایت در کشور مطرح می شود، بیان کرد: ما از طرف شرکت های آمریکایی تحریم هستیم. ناشر آمریکایی در ابتدا از ترجمه کتابش استقبال می کند، اما پس از اینکه متوجه می شود ناشر ایرانی است از این کار امتناع می کند. نمی توانیم نقل و انتقال های مالی را با آنها انجام دهیم چون دست ناشر در روابط بین الملل بسته است. بر فرض اینکه حق رایت را به ناشران و مولفان خارجی در قالب قانون حق کپی رایت پرداخت و کتاب را ترجمه کردیم، قرار باشد واقعا به قانون کپی رایت بپیوندیم، هزینه کتاب را چقدر برآورد کنیم؟ چون حق رایت به ارز خارجی پرداخت می شود، قیمت کتاب بسیار افزایش می یابد.

وی تصریح کرد: اول باید زیرساخت های اقتصادی و سیاسی برای پذیرش قانون حق کپی رایت در کشور ایجاد شود و بعد به این قانون بپیوندیم. من ابتدا باید بدانم ناشر خارجی با من کار می کند یا نه. همین الان ناشران ی در کشور وجود دارند که از حق قانون کپی رایت استفاده می کنند. به دلیل اینکه ایران جزو معاهده برن نیست و ناشران خارجی این مسئله را می دانند، نرمش هایی در برابر ناشران ایرانی دارند و با آنها کنار می آیند. اگر چنین قانونی در کشور ایجاد شود، باید به شرایط ناشران خارجی تن بدهیم و دیگر چنین نرمش هایی با ناشران ایرانی نخواهد شد.

منبع: باشگاه خبرنگاران جوان

مسئولیت صحت اخبار ارائه شده به عهده منبع خبر بوده و این رسانه صرفاً رسالت اطلاع‌رسانی خود را در این رابطه انجام می‌دهد.