چرا نباید از کنار مسئله انتقادپذیر نبودن مسئولان ساده گذر کرد؟
مردم نقدناپذیر، ثمره مسئولان انتقاد گریز!
«الناس علی دین ملوکهم» حالا دیگر تبدیل به یکی از سرشناسترین جملات امام علی میان طبقه نخبگانی جامعه شده است. جملهای به شدت درست که متاسفانه کمتر مورد توجه قرار گرفته که در واقع مورد خطاب این جمله هستند. جامعهای که در آن مسئولانش چه در عرصه مدیریت دولتی و چه در عرصهای همچون نمایندگی مجلس نسبت به نقدهای مطرح شده درباره عملکردشان، واکنش منفی نشان دهند، طبیعتا در سیر حوزهها نیز نقدپذیر نخواهد بود.
نسیم آنلاین ؛ احسان سالمی: «ما ایرانیها جنبه انتقاد نداریم.» این از آن دسته جملههایی است که همه ما بارها و بارها در میان صحبتهای عادی روزانه خود و یا در شبکههای اجتماعی و صفحات شخصی خود، آن را شنیده یا خواندهایم و احتمالا خود ما هم چند باری از این جمله در مواجهه با رفتار فرد یا افرادی که تحمل کوچکترین نقدی را ندارند، برای بیان وجود یک صفت نادرست در عموم مردم ایران از آن استفاده کردیم. اما در این میان همیشه انتظارات نسبت به مسئولان کشور که طبیعتا از طبقه نخبگانی جامعه هستند در مواجهه بهتر با انتقادات، بیشتر از سایر مردم است. انتظاراتی که باعث میشود کنشهایی همچون ماجرای اخیر ورود نمایندگان مجلس در زمینه برخورد «حذفی» با یکی از منتقدان کمی به دور از جایگاه و شان مجلس شورای اسلامی دیده شود.
منتقدانی که به یک آیتم کوتاه هم رحم نکردند!
چند سال پیش وقتی اعتراض وزارت بهداشت به ساخت و نمایش سریال «در حاشیه» مهران مدیری با نگارش نامه بلندبالای وزیر بهداشت به رئیس وقت رسانه ملی همراه شد؛ بسیاری پیشبینی میکردند که مسیری که صداوسیما با تغییر فیلمنامه این سریال در فصل دوم و در ادامه ابتر رها کردن این سریال سه فصلی در پیش گرفته، در نهایت روزی این رسانه را در مواجهه با انتقادات دیگر نیز دست و پا بسته خواهد کرد.
اتفاقی که یک بار دیگر و در مورد برنامه مهمی همچون «ثریا» نیز تکرار شد تا یک بار دیگر «انتقاد ناپذیری» وزیر وقت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی باعث تعطیلی یکی از برنامههای منتقد حوزه سلامت کشور شود. کار تا جایی بالا گرفت که منتقدین حتی به یک آیتم چند دقیقهای از گزارش هفتگی انتقادی یک بخش خبری تلویزیون نیز رحم نکردند و آیتم «حاشیههای پزشکی» در خبر بیست و سی به خاطر اعتراض برخی از مسئولین عملا به محاق رفت و تلویزیون با این عقبنشینی مرحله به مرحله خود هر بار فضا را برای نقدپذیر نشدن مسئولان و فرار آنها از پاسخگویی نسبت به عملکرد خود فراهم کرد.
از احضار رئیس تا درخواست حذف منتقد
اما ماجرای حواشی اخیر که منجر به احضار رئیس رسانه ملی به مجلس و توضیحات او برای نمایندگان مجلس که خبر آن را خبرگزاری فارس به شکل اختصاصی منتشر کرد، چه بود؟ ماجرا از چند وقت پیش و پس از حاشیههای ایجاد شده به واسطه رفتار زشت نماینده سراوان با یکی از ماموران اداره گمرک و انتشار ویدئویی از برخورد زشت این نماینده مجلس آغاز شد. موضوعی که در ادامه اعتراضات بسیاری را در پی داشت و کار را به جایی رسانید در نهایت هیات نظارت بر رفتار نمایندگان به نماینده خاطی تذکر کتبی داد. اما در این میان صحبتهای تند محمدرضا زائری که یکی از مهمانان برنامه فرمول یک تلویزیون بود و اعتراض او به این رفتار نماینده مجلس باعث شد که پای مدیران رسانه ملی نیز برای ارائه توضیحات به مجلس باز شود و کار به جایی برسد که یکی از نمایندگان مجلس که عضو هیئت رئیسه مجلس نیز هست در گفتگو با یکی از خبرگزاریها میگوید: «من فکر میکنم از برنامههای آتی صدا و سیما از حضور آقای زائری که شأن مجلس و جایگاه آن را زیرسؤال برد، استفاده نکنند، البته در روز گذشته در جلسه مذکور بنا بر قول رئیس سازمان صدا و سیما مقرر شد از حضور محمدرضا زائری در برنامههای صدا و سیما ممانعت به عمل آید.» هر چند که در ادامه روابط عمومی مجلس شورای اسلامی این اظهارات را نادرست خواند اما در هر صورت آنچه که مشخص است، آستانه پایین تحمل برخی از مدیران و مسئولان کشور در برابر شنیدن نقد و عدم پاسخگویی در ارتباط با عملکردشان است.
و تو چه میدانی که «تصویب بودجه» چیست...!
گذشته از آن که بهتر بود مسئولان مجلس به جای دعوت از مدیران رسانه ملی از خود محمدرضا زائری که به عنوان یک چهره شناخته شده علیه رفتار نمایندگان مجلس صحبت کرده بود، برای شنیدن دلایل انتقادش دعوت به عمل میآوردند، آنچه که مشخص است رفتار غیرحرفهای و غیراصولی مجلس در این ماجرا است. آنچنان که بر اساس قانون وظیفه نظارت بر رسانه ملی برعهده «شورای نظارت بر صداوسیما» است؛ شورایی متشکل از نمایندگان سه قوه مجریه، قضاییه و مقننه که میتوانند در هر صورت بروز هرگونه شکایتی از رسانه ملی نسبت به این قبیل موضوعات ورود پیدا کنند. البته نمیتوان شان نظارتی مجلس را نادیده گرفت ولی به نظر میرسد دلیل اصلی حضور مدیران رسانه ملی و به همراه تهیهکننده آن برنامه مذکور بیشتر نرم کردن دل اهالی مجلس در آستانه تصویب بودجه سال آینده نهادهای مختلف کشور از جمله رسانه ملی باشد! موضوعی تلخ که در دل خود پاسخهای بسیاری برای دلایل عدم نیاز برخی از مسئولان به پاسخگویی در زمینه عملکردشان را جای داده است.
مردم نقدناپذیر، ثمره مسئولان نقدناپذیر!
اما نکته اصلی اساسا بحث حضور یا عدم حضور یک چهره منتقد شناخته شده در یک برنامه تلویزیونی نیست؛ بلکه بحث بر سر روحیهای است که باعث میشود کمترین انتقادها با تندترین واکنشها از سوی مسئولین روبرو شود. روحیهای که در بُعد اول خود مانع از تحقق شعارهایی همچون «شفافیت» و «پرسشگری از مسئولان» میشود و در بُعد دوم خود نیز باعث تروجی روحیه نقدناپذیری در کلیه بخشهای جامعه میشود.
این سخن مولی الموحدین امیرالمومنین علی(ع) که «الناس علی دین ملوکهم» حالا دیگر تبدیل به یکی از سرشناسترین جملات ایشان در میان طبقه نخبگانی جامعه شده است. جملهای به شدت درست که متاسفانه کمتر مورد توجه افرادی قرار گرفته که در واقع مورد خطاب این جمله هستند. جامعهای که در آن مسئولانش چه در عرصه مدیریت دولتی و چه در عرصهای همچون نمایندگی مجلس نسبت به نقدهای مطرح شده درباره عملکردشان، واکنش منفی نشان دهند، طبیعتا در سیر حوزهها نیز نقدپذیر نخواهد بود و این درست همانجایی است که ما به همان عبارت معروف اول متن و یکی از ریشههای آن برمیگردیم: «ما ایرانیها جنبه انتقاد نداریم.»!