یادداشتی از رامین طیاری‌نژاد؛
روش تربیتی قرآن در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای
یک اصل تربیتی که مکرر در بیانات آیت‌الله خامنه‌ای به چشم می خورد، اصل تعریف قلّه یا نقطه اوج است. از نظر ایشان، وجود قلّه‌های تربیتی، لازمه حرکت انسان به سمت قلّه و رسیدن آنها به دامنه هاست.
به گزارش خبرگزاری مهر، متن پیش رو با عنوان «روش تربیتی قرآن در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای» به قلم رامین طیاری‌نژاد در ادامه از نظر می گذرد؛
سیره و روش مبارزاتی آیت‌الله خامنه‌ای قبل و بعد از انقلاب اسلامی در تبیین اسلام ناب به صورت «مسلکی اجتماعی و دارای اصولی منسجم و یک‌آهنگ»(آیت‌الله خامنه‌ای، طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن: ۳۷) که صرفاً در ذهنیات متوقف نمانده باشد، بلکه «ناظر به زندگی جمعی انسانها»(همان) باشد، نشان می‌دهد که ایشان در برآوردن چنین هدفی، بیش از هر منبع عقلی و نقلی دیگر، به قرآن به عنوان «نخستین منبع معرفتی اهداف اسلامی و شناخت نقشه الهی»(خسروپناه، منظومه فکری آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای: ۱/۹۶) تمسک جسته‌اند؛ چون اولاً قرآن دستورالعمل و نظام‌نامه زندگی اجتماعی است(آیت‌الله خامنه‌ای: ۰۹/۱۱/۱۳۷۶) که می‌تواند به عنوان «برنامه زندگی» محسوب گردد(آیت‌الله خامنه‌ای: ۱۴/۰۳/۱۳۷۶) و ثانیاً از شروط اصلی رهبری جامعه اسلامی این است که رهبر اسلامی بتواند مسائل جامعه را متکی به قرآن پاسخ بدهد؛ «حالا یا متکی به یک آیه به‌خصوص یا یک جای به‌خصوص قرآن، یا متکی به روح قرآن و کلیات قرآن.»(آیت‌الله خامنه‌ای، تفسیر سوره مجادله: ۲۵)
آمیختگی تعلیم و تربیت
روش تربیتی قرآن، آمیختگی تعلیم و تربیت است؛ با این توضیح که قرآن هم درصدد جهت‌دهی به اندیشه مخاطب و ساختن فکر اوست و هم جنبه‌های روانی و نفسانی مخاطبان خود را تحت تربیت می‌گیرد و می‌پروراند و به آموزش صرف بسنده نمی‌کند.(آیت‌الله خامنه‌ای، تفسیر سوره برائت: ۲۹۹) این شیوه از تربیت، لازمه خصوصیت هدایت‌کنندگی قرآن است؛ به این معنا که اگر قرآن را کتاب هدایت انسان بدانیم، در این صورت لازم است تمام ابعاد وجودی انسان را تحت تربیت و هدایت خود بگیرد.(جوادی‌آملی، قرآن در قرآن: ۲۲۷)
رویکرد فرایندی در تربیت
از حکمت‌هایی که برای نزول تدریجی قرآن مطرح می شود، لزوم ارتباط پیوسته و تدریجی مؤمنان با قرآن است که این خود مبتنی بر «اصل تدریج و پیوستگی در جریان رشد» می‌باشد.(نقی‌پورفر، پژوهشی پیرامون تدبر در قرآن: ۴۴۱) یعنی اساساً این اقتضای رشد و تربیت انسان است که تدریج و پیوستگی را می‌طلبد؛ لذا «تربیت انسانها کار تدریجی است»(آیت‌الله خامنه‌ای: ۱۸/۰۲/۱۳۷۷) و قرآن که کتاب هدایت و تربیت است، رویکردی فرایندی دارد. تقدم مرحله تزکیه بر تعلیم در تربیت انسان، نشان از همین تربیت مرحله‌ای و فرایندی قرآن دارد.(آیت‌الله خامنه‌ای: ۱۴/۰۷/۱۳۸۹)
تعریف نقطه اوج
یک اصل تربیتی که مکرر در بیانات آیت‌الله خامنه‌ای(مدظله) به چشم می خورد، اصل تعریف قلّه یا نقطه اوج است. از نظر ایشان، وجود قلّه‌های تربیتی، لازمه حرکت انسان به سمت قلّه و رسیدن آنها به دامنه‌ها است.(آیت‌الله خامنه‌ای: ۱۳/۱۱/۱۳۷۷) خاصیت قلّه و نقطه اوج این است که «جهت را به ما نشان می‌دهد»(آیت‌الله خامنه‌ای: ۲۷/۰۹/۱۳۸۷) تا ما را به این نتیجه برساند و تشویق کند که «به سمت آن قلّه باید حرکت کرد، به او باید شبیه و نزدیک شد.»(همان) اسوه نامیدن پیامبر اسلام(ص) توسط قرآن: «لَقَدْ کانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ کانَ یَرْجُوا اللَّهَ وَ الْیَوْمَ الْآخِرَ وَ ذَکَرَ اللَّهَ کَثِیراً : قطعاً برای شما در [اقتدا به] رسول خدا سرمشقی نیکوست: برای آن کس که به خدا و روز بازپسین امید دارد و خدا را فراوان یاد میکند.»(احزاب/۲۱) منطبق بر همین اصل تربیتی صورت گرفته است.(آیت‌الله خامنه‌ای: ۰۵/۰۷/۱۳۷۰)
منبع: مهر
مسئولیت صحت اخبار ارائه شده به عهده منبع خبر بوده و این رسانه صرفاً رسالت اطلاع‌رسانی خود را در این رابطه انجام می‌دهد.
