فرزانه گشتاسب در نشست چهارشنبه سوری؛
جشن چهارشنبه سوری بسیار مرتبط با جشن فَروَردگان است
فرزانه گشتاسب در سخنرانی خود در نشست چهارشنبه سوری، به ارتباط جشن چهارشنبه سوری با جشن فروردگان اشاره کرد و تحقیق در شباهت سنتها و خرده رسمهایی که این جشن در سرتاسر ایران با فروردگان دارد، تاکیدی دیگر بر این ارتباط و ریشه است.
تهران-ایرنا- مدیر گروه زبان های باستانی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی گفت: به نظر می رسد که جشن چهارشنبه سوری با جشن فرودگان ارتباط دارد و رسومی که در آن بزرگ داشته می شود از آن جشن گرفته شده است.اینقدر که ما ناگزیریم ریشه های این رسم باستانی را به آن جشن برگردانیم
به گزارش خبرنگار گروه اندیشه فارس، فرزانه گشتاسب، عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و مدیر گروه زبانهای باستانی در نشست «چهارشنبه سوری؛ پرسش از ابعاد اجتماعی و فرهنگی» که روز گذشته در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد،ضمن اشاره به ارتباط جشن چهارشنبه سوری گفت: این دو جشن با هم ارتباط دارند و رسومی که در آن بزرگ داشته میشود از جشن فروردگان گرفته شده است. تحقیق در شباهت سنتها و خرده رسمهایی که این جشن در سرتاسر ایران با فروردگان دارد، تاکیدی دیگر بر این ارتباط و ریشه است. گشتاسب در ادامه بیان داشت: تنوعی که در برگزاری رسم چهارشنبه سوری در ایران وجود دارد در کمتر آیینی به چشم میخورد. به عقیده من رسمهایی که دینی هستند و اعتقاد واحد دینی بر آنها سایه میاندازد، چهارچوب خاصی دارند که کمتر از آن میتوانند تخطی کنند. اما رسمی مثل چهارشنبه سوری که از رسوم و آداب متفاوتی بهره میبرد علتش شاید این است که بر پایه تقویم و رسمی غیر دینی است. موافق آن دسته از پژوهشگرانی هستم که رسم چهارشنبه سوری را به ایران باستان و جشن فروردگان یا پنجه آخر سال بر میگردانند. (جشن فروردگان یا جشن همسپتمدم نام جشنی بوده که به مدت ده روز از ۲۵ اسفند تا ۵ فرودین، در ایران باستان در روزهای پایان سال برگزار میشده است) جشنی که هنوز هم در سنت زرتشتی در شهرهایی مثل یزد از سوی زرتشتیان برگزار میشود.
عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی گفت: افزوختن آتش در چهارشنبه سوری در بسیاری از نقاط ایران مثل آذربایجان یا کاشان بر روی پشت بامها انجام میشود. این شکل دقیقا صورت آیینی است که در جشن فرودگان هم انجام میشود. جشن هم افروختن آتش رسم مرکزی است و آن را در بلندترین جای خانه برمیافروختند. دلیل برافروختن آتش در رسم فروردگان این بود که آنها اعتقاد داشتند روح درگذشتگان یا فروهرها در ده روز آخر سال به خانه خود مراجعت میکنند و باز در روز نوروز به آسمان برمیگردند. آتش برای بدرقه آنان بوده است. «برخلاف سنت متداول شده پریدن از روی آتش که نوعی بیاحترامی به آن به حساب میآید، در نزد گذشتگان از این رسم پرهیز میشد و در شهری مثل شاهرود از لگدکوب کردن خاکستر آن اجتناب میشود. در برخی مناطق شمالی هم آتش را در دریا میریزند. این هم شباهتی دیگر است. در فردای رسم فروردگان هم آتش برافروخته شده را به آتشکده پیوند میدهند تا مبادا بیاحترامی صورت بگیرد.»
گشتاسب در ادامه ابراز داشت: در برخی مناطق مثل گیلان رسم است که کاسه آبی را کنار آتش چهارشنبه سوری قرار میدهند و پس از جشن آن را به روی زمین میریزند. در رسم فروردگان هم در هنگام تدارک وسایل برای برافروختن آتش شب پنجه، بوته های آتش و ظرف میوه به همراه ظرف آبی میبرند. این عناصر تا جشن پنجه سال بعد بر روی بام ها میماند. این در روستاهای زرتشنینشین یزد هنوز هم جاری است. این آب آورده شده در بالای پشت بام، در جشن فروردگان هم بر روی پشت بام ریخته میشود تا فروهرها (ارواح درگذشتگان) بدرقه شوند. در اردیبل دو شاخه بوته تمشک را میچینند و تا چهارشبه آخر سال بعد بالای در خانه میگذارند. این شکل در رسم فروردگان هم وجود دارد.
مدیر گروه زبانهای باستانی توضیح داد: در کمیجان ابتدا به خانه کسی میروند که عزیزی را از دست داده است. فروردگان هم که اساسا آیین بدرقه روح مردگان است. تهیه آجیل هفت مغز و تقسیم بین دیگران به عنوان نذری و اصرار بر خوردن آجیل شیرین یا بدون نمک در تهران و برخی دیگر از شهرها و هفت نوع غله در تالش دیگر شباهتهای فروردگان با لزوم هفت نوع میوه خشک در رسم فرودگان است. در غروب چهارشنبه در گیلان هم ضمن انداختن سفره ای، آیینه و آب و سبزه و آجیل در آن قرار داده میشوند و تا شب سال نو آن را نگه میدارند. این شکل شباهت کاملا دقیقی با سفره جشن پنجه دارند. مردم تالش هم ضمن تهیه خوراکیهایی، آن را پشت در خانه میگذارند تا «چهارشنبه خاتون» به خانههای آنان سر بزند و با خوشحال شدن از آن خوراکیها برکت را به خانه آنان بیاورد. این دیگر وجه شباهت با سر زدن روح مردگان به زمین در آیین فروردگان است.
گشتاسب در پایان سخنان خود گفت: چهارشنبه سوری چهار رسم مشترک در سرتاسر ایران دارد که علیرغم اشکال مختلف برگزاری، در همه جا قابل مشاهده است. افروختن آتش، خوردن آجیل، تفأل زدن و آیینهای بلاگردانی و رفع نحوست از این جملهاند. دو رسم افروختن آتش و خوردن آجیل از رسم فروردگان به چهارشنبه سوری منتقل شده است. به عقیده من رسم تفأل زدن از جمله رسوم نوروزی است که به علت مقدمه بودن چهارشنبه سوری به آن اضافه شده است. رسم بلاگردانی نیز به واسطه همزمانی جشن فروردگان با روز چهارشنبه و رفع نحوست چهارشنبه به اعتقاد مردم آن زمان، به آن افزوده شده است.
منبع: فارس
مسئولیت صحت اخبار ارائه شده به عهده منبع خبر بوده و این رسانه صرفاً رسالت اطلاعرسانی خود را در این رابطه انجام میدهد.