۶ نکته درباره عرضه بنزین در بورس و الزامات آن

نسم آنلاین :‌ هفته گذشته اولین عرضه بنزین در بورس انرژی صورت گرفت. اگرچه عرضه برخی از محصولات پالایشگاهی تاکنون در بورس صورت می گرفت،‌ اما این نخستین بار بود که بنزین،‌ مهم ترین محصول پالایشگاه‌های کشور تنها با هدف صادرات به خارج از کشور در رینگ بین المللی بورس انرژی عرضه شد.

۱- سال‌های طولانی است که بسیاری از کارشناسان و تجار کشور از وجود بازار مناسبی برای فرآورده‌های نفتی ایران در منطقه خبر می‌دهند. رضا پدیدار رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران نیز اخیرا در مصاحبه‌ای بیان کرد که ویژگی ایران در بین ۱۵ کشور منطقه بسیار حائز اهمیت است. در بین این کشورها ۸ کشور از فرآورده های هیدروکربنی ایران بهره مند بودند زیرا محصولات تولیدی ایران با استانداردهای آن­ها همخوانی دارد. لذا برای صدور بنزین تولیدی ایران نیز این موضوع می‌­تواند کشورهای منطقه را بازار هدف قرار دهد . پدیدار اظهار داشت: اولین کشورهایی که برای خرید بنزین ایران اعلام آمادگی کردند افغانستان، پاکستان و ترکیه بودند. ضمنا این کشورها آمادگی خود را برای خرید پایاپای و امکان خرید نقدی مطرح کردند که این موضوع برای ما بسیار خوب است .

۲- در سال ۲۰۱۷، کشورهای ترکیه، عراق، پاکستان و افغانستان مجموعاً بیش از ۱۴۰ میلیون لیتر در روزفرآورده ‌های نفتی از جمله بنزین، گازوئیل، سوخت جت و نفت کوره وارد کرده‌اند .

اما با وجود چنین شرایطی، سهم ایران از این بازار چندان مناسب نیست و دلالان و قاچاقچی‌ها بسیار پیشتازتر از مسئولین در حال استفاده از این بازار برای عرضه بنزین و گازوئیل هستند. اگرچه هنوز آمار رسمی و دقیقی از میزان قاچاق این محصولات به خارج از کشور وجود ندارد، اما تخمین ها از ۵ تا ۲۵ میلیون لیتر در روز بنزین و تا ۲۰ میلیون لیتر برای گازوئیل حکایت دارد.

عرضه بنزین در بورس، برای نخستین بار

۳- اکنون که به واسطه تولید پالایشگاه ستاره خلیج فارس تولید بنزین در کشور به گفته وزیر نفت به بیش از ۱۱۰ میلیون لیتر در روز تا پایان ماه جاری می‌رسد، وزارت نفت عزم خود را جزم کرده تا از طریق بورس، بنزین تولیدی در کشور را به منظور صادرات عرضه کند. به همین ترتیب چهارشنبه گذشته نخستین محموله ۱۰ هزار تنی بنزین صادراتی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران روانه رینگ بین الملل بورس انرژی شد.

قیمت پایه هر تن از این محصول ۵۸۱ دلار تعیین گردید و حداقل نوسان مجاز برای رقابت در این عرضه بین ۵۸۰ هزار و ۴۱۹ دلار تا حداکثر ۵۸۱ هزار و ۵۸۱ دلار پیش بینی شده بود. بر اساس اعلام بورس انرژی بنزین عرضه شده، با اکتان ۹۱ و استاندارد یورو ۵ و محصول تولیدی شرکت نفت ستاره خلیج فارس بوده که با هدف صادرات به افغانستان عرضه گردید.

در ابتدای فعالیت بازار یک هزار تن تقاضای خرید در بازار با نرخ ۴۷۰ دلار به ثبت رسید ولی مورد معامله قرار نگرفت. این در حالی بود که ۸ هزار و ۵۰۰ تن تقاضا در ساعات ابتدایی بازار درج شده بود ولی در زمان مظنه‌یابی تنها یک هزار تن آن به روی تابلو آمد. هرچند احتمالات از بالابودن نرخ پیشنهادی عرضه‌کننده خبر می‌داد؛ ولی به مرور شرایط دگرگون شد و تقاضای موجود در بازار بالاخره قیمت پیشنهادی عرضه‌‌کننده را پذیرفت و ۳ هزار تن آن مورد معامله قرار گرفت که نشان‌دهنده انعطاف بدنه اجرایی بورس انرژی است. این داده به این معنی است که هم بازار صادراتی فرآورده‌ها به کشورهای همسایه شکل جدیدی گرفته و هم می‌توان به عرضه سایر فرآورده‌ها از بستر بورس انرژی خوش‌بین بود.

اقداماتی مهم تر از عرضه بنزین در بورس

۴- عرضه بنزین در بورس در شرایطی صورت گرفت که عرضه نفت خام سنگین و سبک در بورس انرژی که از سال گذشته آغاز شده بود، چندان موفق نبوده و از طرفی شرایط برای قاچاق این محصول پالایشگاهی برای سودجویان بسیار فراهم است. عرضه فرآورده‌های نفتی از طریق بورس اگرچه عمر درازی در ایران ندارد و هنوز قوام چندانی نگرفته است ولی اقدامی درست در جهت جایگزینی صدور فرآورده‌های نفتی به جای خام فروشی نفت است،. امری که تحقق آن را باید فراتر از عرضه صرف در بورس دانست.

۵- برنامه ریزی برای کاهش بی‌رویه مصرف سوخت در کشور، موضوعی ست که می طلبد اقدامی عاجلانه برای تحقق آن صورت پذیرد. به گونه ای که اشتباه استراتژیک دولت در حذف سهمیه بندی بنزین را جبران کند. خصوصا که معضل قاچاق سوخت در شرایط اقتصادی کنونی در مناطق مرزی کشور پیوند محکمی با معیشت و زندگی مردم پیدا کرده است، و از این رو فوریت توجه و اقدام برای حل این معضل دیرینه را دو چندان می‌کند. تنها در چنین شرایطی است که اقدام مکمل وزارت نفت برای عرضه بنزین در بورس با هدف صادرات می‌تواند رویکرد جایگزینی صادرات فرآورده به جای خام فروشی را محقق کند. در غیر این صورت مصرف بی رویه بنزین و قاچاق گسترده و بعضا سازمان یافته آن می‌تواند عملا اثرات عرضه سوخت از طریق بورس همچون ارزآوری برای کشور را از بین ببرد.

۶- بنابراین لازمه به ثمر نشستن نتایج و اثرات این شیوه از فروش و صادرات فراورده های نفتی که سبب رفع انحصار دولت در صادرات، شفافیت تعیین قیمت، ایجاد رقابت و ارز آوری برای اقتصاد کشور را در پی دارد، در گرو مدیریت مصرف داخلی و جلوگیری از قاچاق این محصولات استراتژیک است.