صرفه‌جویی ۲۵۰ میلیارد تومانی واردات بذر با یک طرح دانشگاهی
طرح ملی بذر که به تازگی در واحد مبارکه - مجلسی دانشگاه آزاد اسلامی به مرحله عملیاتی رسیده است قادر خواهد بود نیاز ۹۰ درصدی واردات بذر کشور را به شکل چشمگیری کاهش دهد.
خرداد سال جاری بود که کارگروهی در دانشگاه آزاد اسلامی مبنی‌بر پیگیری طرح ملی بذر در قالب ماموریت طرح بازمهندسی کشاورزی در این دانشگاه برگزار شد؛ در آن جلسه که با حضور دکتر محمدمهدی طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی برگزار شد، قرار شد برنامه عملیاتی شامل 50 هکتار اراضی کشاورزی به تولید برسد و 10 هکتار اراضی کشاورزی جهت تحقیق و توسعه در این حوزه اختصاص داده شود که واحد مبارکه - مجلسی مجری این ماموریت می‌شود.
این موضوع آنجایی قابل‌توجه است که براساس آمارها در سال 1398، نزدیک به 540 میلیون بذر گلخانه‌ای و نزدیک به پنج‌میلیارد بذر فضای باز نیاز است که سهم واردات بذر گلخانه‌ای 95 درصد و واردات بذر فضای باز حدود 70 درصد است که این عدد و آمار می‌تواند قابل‌توجه باشد.
به هر حال مقدمات این تصمیم زیاد به‌طول نینجامید و هفته گذشته دکتر طهرانچی با حضور در این واحد طرح ملی خودکفایی بذر کشور را اجرایی کرد؛ او در این مراسم با بیان اینکه پروژه ملی خودکفایی بذر کشور یک طرح کاملا ملی است و اولین حرکت جهادی دانشگاه آزاد اسلامی برای توسعه است، گفت: «این طرح اولین پروژه‌ای است که با حمایت صندوق شکوفایی و نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی اجرایی شده است. مجموعه دانش‌بنیانی که این کار را انجام می‌دهند، عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی هستند که یک مدل موفق از شرکت‌های دانش‌بنیان واقعی محسوب می‌شوند. با اجرای این طرح و موضوع تکنولوژی گلخانه که به‌عنوان یکی از ماموریت‌های واحد مبارکه - مجلسی در نظر گرفته‌ایم، این واحد دانشگاهی در حوزه فناوری کشاورزی گلخانه‌ای در کشور پیشرو خواهد بود و باید همه تمرکز خود را بر موضوع تولید بذر و تکنولوژی سازه‌های گلخانه‌ای معطوف کند.»
براساس اطلاعات موجود فضای اختصاص‌یافته در زمینی به مساحت 30 هکتار شامل 20 هکتار زمین گلخانه‌ای و 10 هکتار فضای باز برای تولید بذر هیبرید صیفی‌جات ازجمله خیار، گوجه‌فرنگی، فلفل، ملون، خربزه، هندوانه، پیاز و دانه‌های روغنی (گلخانه‌ای و فضای باز) در نظر گرفته شده است که میزان بذر تولیدی در فاز اول 200میلیون بذر برابر 80 میلیارد تومان و میزان تولید فاز نهایی 600 میلیون بذر و حدود 250 میلیارد تومان خواهد بود که پیش‌بینی می‌شود تعداد افراد مشغول به کار به صورت تمام‌وقت و مستقیم در فاز نهایی 400نفر (120 کارگر، 280 نفر کارشناس و تکنسین) باشد. این اولین طرح جهادی دانشگاه آزاد اسلامی است که در سال «رونق تولید» به صورت ملی در یکی از استان‌های مرکزی کشور به مرحله اجرا رسیده است. واحد دانشگاهی مبارکه - مجلسی دارای 100 هزار مترمربع فضای آموزشی، 68 واحد آزمایشگاهی، 35 واحد کارگاهی و درمجموع 167 هکتار عرصه و زمین است که توانسته است در راستای برنامه‌های تحولی دانشگاه آزاد اسلامی به کار گرفته شود. اشتغالزایی برای 1000 دانشجو و فارغ‌التحصیل
محمد گلناری‌عباسی، رئیس واحد مبارکه-مجلسی، در گفت‌وگویی جزئیات کاملی از اجرای این طرح در این واحد ارائه داد. او در ابتدا گفت: «دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان اصفهان، کار تولید نمونه‌های بذر صیفی‌جات را در 6 سال گذشته انجام داده و چند نمونه را بومی‌سازی کرده که در یک مقیاس محدود نیمه‌تجاری این کار صورت گرفته است. بعد از بحث تحریم‌ها و کاهش ورود بذر به کشور و همچنین افزایش نرخ ارز و درنتیجه گران شدن نرخ بذر، کشور ما با یک محدودیت در تولید بذر مواجه شد، نکته مهم آنجاست که درحال حاضر 90 درصد بذر در کشور به صورت وارداتی است و تنها 10 درصد آن در داخل تولید شده که آن‌هم توسط دانشگاه آزاد اسلامی انجام می‌شود.»
گلناری‌عباسی افزود: «به همین دلیل دانشگاه آزاد اسلامی به استان اصفهان ماموریت داد تا آن را تجاری‌سازی کرده و در یک مقیاس تجاری برای پاسخگویی به نیاز داخل یک راهکار عملیاتی اندیشیده و حتی در آینده صادرات این محصولات نیز در نظر گرفته شود. در این راستا پس از بررسی‌های کارشناسی، واحد مبارکه - مجلسی بهترین امکانات را از لحاظ زمین مناسب قابل‌کشت و در دسترس بودن آب و نهاده‌های دیگر کشاورزی دارد که فضایی حدود 50 هکتار زمین را به این کار اختصاص دادیم که از این 50 هزار هکتار، 20 هزار هکتار ماموریت گلخانه کشت بذر پیدا کردند.»
او ادامه داد: «علاوه‌بر این یک‌سری تاسیسات جانبی ازجمله بسته‌بندی، بازاریابی، فروش و... هم طراحی شد و نهایتا طی یک برنامه دو ساله امیدواریم با یک ظرفیت نهایی که 20 هکتار است، بذر استخراج شود.» قیمت بالای هر بذر
رئیس واحد مبارکه- مجلسی با بیان اینکه «ما در این حوزه نیز نیازسنجی‌هایی را برای تولید، نیاز کشور و اشتغالزایی در نظر گرفته‌ایم»، گفت: «در برآوردهای اولیه حدس می‌زنیم که در فاز نهایی 1000 نفر اشتغال مستقیم اعم از دانشجو و فارغ‌التحصیل داشته باشیم. چون این فعالیت نیاز به یک‌سری نیروهای علمی، تکنسین و کارگرهای معمولی دارد. مثلا در گلخانه برای عمل لقاح که نیاز به یک عمل دستی است، باید نیروی انسانی وجود داشته باشد که خود این مساله نیروی انسانی زیادی نیاز دارد. از این جهت اشتغالزایی زیادی دارد و خود بذر نیز قیمت باارزشی دارد، به‌طوری که یک دانه بذر در بازار حدود دو هزار تومان و یک کیلوی آن، چیزی حدود 300 میلیون تومان قیمت دارد و حتی برخی از انواع بذر ارقام بالاتری دارند.»
او گفت: «با حضور دکتر طهرانچی در واحد و کلنگ‌زنی‌ای که صورت گرفت، قرار بر این شد که به‌عنوان اولین کار جهادی دانشگاه آزاد اسلامی در جهت رونق تولید این کار صورت گیرد، آن‌طور که ایشان گفتند نزدیک به 100 میلیاردتومان از صندوق نوآوری و شکوفایی قرار است از این صندوق برای این موضوع اختصاص داده شود.» دانشگاه‌های دولتی از ظرفیت‌ها استفاده نمی‌کنند
گلناری‌عباسی در پاسخ به این سوال که «آیا ما دانش فنی و علمی کشت بذر را داریم؟ چرا دانشگاه‌های دولتی روی این مساله کار نکرده‌اند؟»، گفت: «قطعا وجود دارد. مرکز تحقیقاتی نزدیک به 6 سال است، تشکیل شده که اعضای هیات‌علمی و محققان دانشگاه آزاد اسلامی در آن حضور دارند، همچنین در این مرکز فعالیت‌های تحقیقاتی زیادی در این حوزه انجام شده و قطعا این تلاش‌ها یک‌شبه نبوده و کار سنگینی بوده است. از سوی دیگر فعالیت در حوزه بذر زمانبر است؛ یعنی باید اقدامات زیادی برای فرآوری نسل‌های بذر صورت بگیرد تا بذر نهایی به نام F1 به عمل بیاید. یعنی هر سیستمی که بخواهد از الان روی این موضوع کار کند، نزدیک هفت سال طول خواهد کشید تا به بذر مورد نظر برسد، اقداماتی که الان صورت گرفته، این بازه زمانی را طی کرده است. »
او گفت: «اینکه دانشگاه‌های تراز اول دولتی روی این مساله تمرکز نکرده اند شاید این ظرفیت‌ها را نشناختند و اگر انجام می‌دادند به نتیجه می‌رسیدند. البته از سوی سازمان جهاد دانشگاهی اعلام نیازهایی برای تولید بذر بومی صورت گرفته بود، اما افرادی که از این فراخوان استقبال کردند افرادی بودند که بذر را وارد و بسته بندی می‌کردند و در اصل دارای دانش فنی تولید بذر نبودند.»
او همچنین در پاسخ به سوال «می توانید بگویید این 10 درصدی که در حال حاضر بذر داخل کشور تولید می‌شود با راه‌اندازی این مزرعه به چند درصد افزایش خواهد یافت؟» گفت: « با این 50 هکتاری که در نظر گرفتیم(شامل 20 هکتار گلخانه و 30 هکتار فضای باز) امیدواریم بتوانیم به درصد بالایی برسیم. قرار است که کل فرآیند تحقیق، تولید، صادرات، بسته بندی و... به شهر مجلسی آورده شود و با ایجاد یک سازوکار بزرگ، که شامل زمین، محیط اداری، کارگاهی و... است این واحد را قطب این موضوع کنیم.» جهت‌دهی پایان‌نامه و رساله‌ها
گلناری عباسی ادامه داد: «ما قصد داریم فارغ‌التحصیلان دانشگاهی را در اولویت قرار دهیم و چون این فعالیت یک کار تخصصی است سعی داریم رشته‌های ژنتیک و اصلاح بذر در مقطع کاردانی را به واحد بیاوریم و با یک سازوکاری، دانشجو جذب کرده و پرورش بدهیم تا دانشجویان بتوانند در مزارع مشغول به کار شوند. ضمن اینکه فضایی را در نظر گرفتیم که بحث بومی‌سازی بذر را در ارقام دیگری همچون انواع میوه، کنجد و...مطرح کنیم و این دامنه بسیاری وسیعی دارد.»
او همچنین به مساله جهت دهی پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دکتری به این موضوع اشاره کرد و گفت: «قطعا این ماموریت در پایان‌نامه‌ها و رساله دکتری واحد تعریف می‌شود، آقای دکتر طهرانچی دو ماموریت را به ما داده است، یک، فناوری‌های گلخانه‌ای که ما بررسی‌های مهندسی روی آن که شامل تجهیزات پوشش گلخانه و... است انجام داده‌ایم، که رشته‌های مرتبط از جمله مکانیک و کشاورزی و... را درگیر آن کرده‌ایم. دو، تجهیزات گلخانه اعم از سازه، سیستم‌های بخارساز و رطوبت‌ساز و... . را بعد از مطالعه بومی‌سازی توسط واحد تولید کردیم. ما نزدیک به 7600 متر مربع کارگاه و آزمایشگاه داریم که شامل تجهیزات پیشرفته‌ای است که می‌تواند به راحتی این ماموریت را پشتیبانی کند. که این مساله با حضور 100 عضو هیات‌علمی متخصص و بیش از 2000 دانشجوی واحد مبارکه - مجلسی این حلقه را تکمیل می‌کند.»
روزنامه فرهیختگان
