بهترین فرصت برای قطع وابستگی بودجه به نفت
مالیات نسخه جایگزین درآمدهای نفتی
کارشناسان معتقدند که راهکار اصلی تامین بودجه دولت جلوگیری از فرار مالیاتی و اصلاح قوانین مربوط به معافیتهای مالیاتی است. در حال حاضر در بسیاری از کشورهای دنیا، مالیاتهای درآمدی، مهمترین منبع دولت برای تامین بودجه است.
نسیم آنلاین : بر اساس قانون بودجه سال ۹۸، دولت موظف است کشور را با بودجه ۴۴۶ هزار میلیارد تومان اداره کند. از این مقدار، ۱۵۹ هزار میلیارد تومان از درآمدهای نفتی، ۲۳۸ هزار میلیارد تومان از مالیات و عوارض و ۵۱هزار میلیارد تومان هم از فروش اوراق اسلامی تامین میشود. درآمدهای نفتی دولت نیز درصورتی حاصل میشود که وزارت نفت روزانه ۱.۵ میلیون بشکه نفت خام را با قیمت ۵۴ دلار بفروشد. بر این اساس حدود ۳۵ درصد از بودجه کشور از طریق درآمدهای حاصل از فروش نفت خام تامین میشود.
طبق ماده ۱ قانون محاسبات عمومی، بودجه کشور یک برنامه مالی یکساله بوده که حاوی پیشبینی منابع و برآوردهای مصارف برای رسیدن به اهداف تعیین شده است. این در حالی است که عمده وابستگی بودجه کشور ما به درآمدهای نفتی است؛ نفتی که این روزها زیر ذرهبین دشمنان قرار دارد و فروش نرفتن آن حربهای برای تنگتر کردن عرصه بر اقتصاد ایران است. اعمال تحریمهای گسترده بر فروش نفت کشور میتواند تلنگری باشد در این خصوص تفکر به این مساله که آیا همه کشورها برای تامین بودجه خود نفت میفروشند.
خوب است چند صباحی راههای دیگری به جز نفت را برای تامین کسری جستجو و بررسی شود. کارشناسان معتقدند که راهکار اصلی تامین بودجه دولت جلوگیری از فرار مالیاتی و اصلاح قوانین مربوط به معافیتهای مالیاتی است. در حال حاضر در بسیاری از کشورهای دنیا، مالیاتهای درآمدی، مهمترین منبع دولت برای تامین بودجه است. اخذ مالیات علاوه بر تامین بودجه دولت، وابستگی به خامفروشی را کاهش داده و باعث رشد اقتصادی و برقراری عدالت اجتماعی خواهد شد.
مالیات نتوانسته سهم خود را در تامین هزینههای عمومی ایفا کند
در این رابطه سید عباس پرهیزگاری، کارشناس اقتصادی معتقد است: «در سالهای مختلف نفت در بودجه ما از بین نرفته و این مشکل از ناکارآمدی نظام مالیاتی بوده است. چرا میگویند این نظام ناکارمد است؟ چون کشورها شاخصی معرفی میکنند و میگویند درآمد مالیاتی چه درصدی از تولید ناخالص آن کشور است. این عدد برای ایران بین ۶ تا ۷ درصد است که عدد پایینی است. به همین دلیل مالیات نتوانسته سهم خود را در تامین هزینههای عمومی ایفا کند.»
اگر تاثیر ناکارآمدی نظام مالیاتی و تاثیر آن بر ایجاد و تعمیق شکاف طبقاتی در جامعه نادیده گرفته شود که خود بحث مجزایی را میطلبد، در بحث راهکارهای جبران کسری بودجه، هزینههای جاری که موجب فربه شدن بخش مصارف شده است را نمیتوان نادیده گرفت.
در این باره فرزانه صمدیان، کارشناس اقتصادی به رادیو میگوید: «با توجه با شرایط خاصی که داریم، امکان کشش درآمد دولتی برای نفت کاهش یافته و بهترین راه حل دولت این است که هزینههای غیرضروری کاهش یابد و با این بودجه تعادلی بین هزینه و درآمد ایجاد شود. گام دوم این است که ساختار شرکتهای دولتی مورد بازنگری قرار بگیرد. زیرا این شرکتها گسترده هستند و دولت از طریق بازنگری در ساختار مدیریتی و واگذاری برخی از آنها میتواند منابع درآمدی ایجاد کند.»
اکنون بهترین فرصت برای قطع وابستگی بودجه به نفت است
البته همیشه دولتها در سادهترین راه حل برای پوشش هزینهای خود گوش چشمی به صندوق توسعه دارند. در این مورد پرهیزکاری بیان کرد: «یکی از اهداف آمریکا این است که ما را به مرحلهای برساند که صندوق توسعه ملی را خالی کنم و به جایی برسانیم که هیچ پشتوانهای نداشته باشیم.»
به طور کلی برای جبران کسری بودجه دولت از طریق جلوگیری فرار مالیاتی و یا صرفهجویی در هزینههای دولت، باید یکبار برای همیشه قید تکیه به پول نفت را در بودجه زده شود. محمدرضا تابش عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس گفت: « بهترین فرصت برای اصلاح ساختار بودجه و قطع وابستگی به نفت مقطع کنونی است تا این تحریم بی اثر و کشور به نحو شایسته اداره شود».
در مجموع نخستین گام برای اصلاح ساختار بودجه و جلوگیری از فرار مالیاتی در کشور، راهاندازی سامانه جامع اطلاعات بوده تا بتوان جریان پول و کالا در کشور را رصد کرد. در این راستا طبق ماده 169 مکرر قانون مالیاتهای مستقیم سازمان امور مالیاتی موظف است این سامانه را راهاندازی کند. امری که تاکنون به دلیل غفلت این سازمان به سرانجام نرسیدهاست.