طرح امیدی‌ها برای دور زدن شفافیت
یک فوریت شفافیت آرای نهادهایی مانند مجمع تشخیص مصلحت نظام، خبرگان رهبری و شورای نگهبان روز گذشته به تصویب نمایندگان رسید. شواهد نشان می‌دهد صحنه‌گردانان این فوریت، عمدتا همان‌هایی بوده‌اند که با دو فوریت شفافیت آرای مجلسی‌ها به مخالفت برخاستند. مخالفان دیروز و موافقان امروز مقوله شفافیت، مشغول پختن چه آشی هستند؟
با وجود آنکه مجلس شورای اسلامی به طرح شفافیت آرای نمایندگان رأی منفی داده بود و آن را از دستورکار خود خارج کرد، در نشست علنی روز گذشته به یک فوریت طرح شفافیت آرای نظام تقنینی رأی مثبت داد. وکلای ملت پس از استماع نظر مخالفان و موافقان این طرح با 168 رأی موافق، 33 رأی مخالف و چهار رأی ممتنع از مجموع 224 نماینده حاضر در جلسه با یک فوریت طرح شفافیت آرای نظام تقنینی موافقت کردند.
براساس این طرح، علاوه‌بر مجلس، تمامی نهادهای نظام تقنینی ازجمله مجامع و سایر شوراها به شفاف‌سازی آراء موظف خواهند شد. براساس ماده واحده این طرح، تمامی شوراها، مجامع و نهادهای مؤثر در فرایند قانون‌گذاری و نهادهای تصمیم‌گیرنده دارای صلاحیت سیاست‌گذاری یا وضع قانون و مقررات، ازجمله مجلس شورای اسلامی، هیأت‌وزرا، مجمع تشخیص مصلحت نظام، شوراهای عالی انقلاب فرهنگی و فضای مجازی، شوراهای اسلامی شهر و روستا و خبرگان رهبری و شورای نگهبان به علنی‌سازی رأی اعضا و انتشار آن و مذاکرات در درگاه اینترنتی خود موظف هستند.
پیشازاین، نمایندگان به فوریت طرحی رأی منفی دادند که شفافیت آراء در مجلس شورای اسلامی را الزامی کرده بود. طراحان طرح جدید معتقدند اگر قرار است شفافیتی باشد، باید برای تمام نهادهای تقنینی باشد. فراکسیون امید که اکثریت مخالفان طرح شفافیت آرای نمایندگان را تشکیل می‌دادند، حال طرح جدیدی ارائه دادند که شامل همه نهادی تقنینی کشور شود. آقای محمدعلی وکیلی، عضو هیأت‌رییسه مجلس، به‌عنوان یکی از طراحان در جلسه علنی روز گذشته مجلس، شفافیت را مطالبه‌ای ملی و روی دیگر سکه پاسخگویی دانست و گفت: امروز بیشترین شفافیت را در مجلس شاهدیم. مذاکرات مجلس به‌غیر از موارد خاص ازطریق رادیو و تلویزیون و رسانه‌ها دراختیار عموم قرار می‌گیرد. نمایندگان در مجلس بخشی از حاکمیت هستند که به نمایندگی از مردم ایفای نقش می‌کنند.
وی ادامه داد: باتوجهبه مطالبه شفافیت طرحی را تعیین کردیم تا تمامی نهادها که به‌شکلی تصمیمات‌شان در سرنوشت مردم تأثیرگذار است یا مسوولیت قانون‌گذاری دارند، آرای آن‌ها شفاف شود. بنابراین، این طرح به‌دنبال شفافیت آراء و مذاکرات هیأت‌وزیران، مجمع تشخیص مصلحت، خبرگان رهبری، شورای نگهبان، شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای عالی فضای مجازی، مجلس و سایر مجامع و شوراهاست؛ طرحی که مورد موافقت سه فراکسیون قرار گرفته و اکثریت حاضرین مجلس هم امضا کردند. از نمایندگان می‌خواهم امروز با رأی خود نشان دهند ابایی از شفافیت ندارند و پیش‌قدم در شیشه‌ای‌کردن حکمرانی خوب هستند.
وکیلی که به‌عنوان طراح در مجلس سخنرانی کرد، پیشازاین درباره طرح شفافیت آرای نمایندگان گفته بود: اینکه تمام این الزامات را رها کنیم و حوزه شفافیت را به رأی نمایندگان انحصار کنیم، حتما مشکوک می‌شود و درباره بانیان و شعاردهندگان شک وجود دارد. جامعه فکر می‌کند بناست با این تنزل‌دادن حوزه شفافیت فقط برای رأی نمایندگان، چه اتفاقی بیفتد و چه مچ‌گیری رخ بدهد؟
این نماینده مجلس معتقد است شفافیت آراء باید در تمام نهادهای تقنینی وجود داشته باشد. وی تأکید می‌کند: «مردم باید اطلاع پیدا کنند مجمع تشخیص چگونه رأی می‌دهد، آن هم مجمع مهم تأثیرگذار بر ساحت قدرت است. مردم باید اطلاع پیدا کنند خبرگان ملت به نمایندگی از مردم چگونه تصمیم می‌گیرند، آن هم بخشی از حقوق ملت است. مردم البته درکنار این بایدها، باید اطلاع پیدا کنند نمایندگان‌شان در مجلس اولا زیست‌شان چگونه است و اینکه آیا زندگی آن‌ها در قبل و بعد از نمایندگی فرق کرده است و همچنین با شعارهایی که داده‌اند و از مردم گرفته‌اند، فاصله پیدا کرده است یا خیر؟»
هدف از طرح شفافیت آرای نمایندگان تبیین اقدامات هر نماینده است تا مردم از نظرات و مواضع نمایندگان آگاه شوند و نماینده خود را زیرنظر داشته باشند؛ چراکه این افراد با رأی مستقیم وارد خانه می‌شوند و در ثانی این اقدام از رانت و لابیگری در مجلس جلوگیری می‌کند.
نمایندگان مخالف این طرح اعتقاد داشتند اگر مردم از آرای آن‌ها مطلع شوند، به آن‌ها اعتراض می‌کنند که چرا به این طرح رأی دادید و چرا به آن طرح رأی ندادید؟ این طرح نمایندگان را ملزم به پاسخگویی درمقابل مردم می‌کند.
حال مجلس که پیشازاین به شفافیت تصمیم‌گیری خود رأی منفی داده بود، در فرار رو به جلو خواهان شفافیت تمامی نهادهای نظام تقنینی کشور شده است. این در حالی است که فقط جلسات مجلس به‌صورت علنی پخش می‌شود و مردم می‌توانند در جریان جزئیات امور و مباحث مطرح‌شده در آن باشند. همچنین، لوایح تصویب‌شده در دولت و قوه قضاییه به مجلس می‌آید و درنهایت، این نمایندگان مجلس هستند که آن را تصویب یا رد می‌کنند.
دیگر مصوبات در شوراهای عالی یا مجمع تشخیص برخی قوانین کلی و بالادستی است و اینکه کدام‌یک از اعضا به آن رأی داده، به شفافیت در جامعه کمکی نخواهد کرد. تصمیمات شورای نگهبان نیز براساس قانون و شرع است که معمولا سخنگوی این نهاد دلایل ایرادات به مصوبات مجلس براساس بندهای قانون اساسی را اعلام می‌کند. در انتخابات نیز به تمامی نامزدهای ردصلاحیت‌شده دلایل رد صلاحیت‌شان به‌صورت خصوصی گفته می‌شود و انتشارنشدن عمومی آن نیز به‌دلیل آبروی افراد است.
در دموکرات‌ترین کشورها هم شفافیت مطلق وجود ندارد و به‌دلیل رده‌بندی اطلاعات، میزانی از تحفظ لحاظ خواهد شد. نمایندگان مجلس نیز به‌خوبی به این موضوعات واقف هستند؛ اما باتوجهبه مشکلات ریزودرشت کشور چنین طرحی تدوین کرده‌اند تا از زیرفشار افکار عمومی به‌دلیل رأی‌ندادن به فوریت شفافیت آرای نمایندگان خارج و به‌نوعی در این مطالبه انحراف ایجاد کنند.
اینکه مخالفان سرسخت شفافیت آرای نمایندگان مجلس که ازقضا تعدادشان در مجلس هم کم نیست، بلافاصله برای لزوم شفافیت آرای سایر نهادها دست به فوریت شده‌اند، خود نشان‌دهنده عزمی جدی برای گریز از مطالبات افکار عمومی است. علاوه‌براین، احتمال تصویب نهایی فوریت مطرح‌شده در مجلس و مخالفت شورای نگهبان با آن، بالقوه موجد موج القایی هوچی‌گران با عنوان مخالفت شورای نگهبان با شفافیت خواهد بود. این موج القایی علیه این نهاد نظارتی باتوجهبه در پیش‌بودن انتخابات مجلس، معنادار به‌نظر می‌رسد. باید دید مخالفان دیروز و موافقان امروز مقوله شفافیت، مشغول پختن چه آشی هستند؟
آزادی‌خواه: طرح شفافیت نظام تقنینی ترمزی بود برای شفافیت آرای نمایندگان در‌همین‌زمینه حجت‌الاسلام احد آزادی‌خواه، نماینده مجلس شورای اسلامی، درباره چرایی تصویب یک فوریت طرح «شفافیت رأی نظام تقنینی» با وجود مخالفت مجلس با «طرح شفافیت آرای نمایندگان» گفت: آنچه لازم داریم، شفافیت آرای نمایندگان مجلس است؛ چراکه طبق قانون اساسی شوون قانون‌گذاری با مجلس و این خانه ملت است که قوانین را بررسی و درنهایت آن را تصویب می‌کند.
نماینده مردم ملایر در مجلس با تأکید بر اینکه «شفافیت آراء برای مجلس ضروری و لازم است» گفت: بقیه دستگاه‌ها مخالف شفافیت نیستند؛ اما ممکن است شفافیت آرای برخی نهادها مغایر با مصالح امنیتی باشد و شرایط کشور اقتضا نکند که شفافیت در همه نهادهای وجود داشته باشد. برخی از مصوبات این نهادها طبقه‌بندی شده است و امکان اعلام عمومی ندارد یا حداقل در آن زمانی که تصویب می‌شود، نمی‌توان اعلام عمومی کرد؛ اما در مجلس چنین مشکلی وجود ندارد.
وی بیان کرد: اصل شفافیت اول برای نمایندگان نه‌تنها ضرر ندارد، بلکه رابطه مردم و مسوولان را شفاف‌تر و چهره نفاق را کمتر می‌کند.
وی با اشاره به اینکه برخی از طراحان «شفافیت رأی نظام تقنینی» مخالف شفافیت آرای نمایندگان هستند، گفت: چه‌بسا خیلی از افرادی که امضا‌کننده این طرح جدید بودند، می‌خواستند موضوع شفافیت آرای نمایندگان را لاپوشانی و از حساسیت افکار عمومی کم کنند؛ اما بدانند ما همچنان دنبال شفافیت آرای نمایندگان هستیم تا مجلسی در تراز نظام ایجاد شود.
آزادی‌خواه درادامه با اشاره به وضعیت طرح شفافیت آراء در مجلس گفت: این طرح باید به حالت عادی جلو برود که متأسفانه ازلحاظ زمانی در این مجلس مطرح نخواهد شد. وی تأکید کرد: احساسم این است که «شفافیت رأی نظام تقنینی» ترمزی بود برای طرح «شفافیت آرای نمایندگان»؛ چراکه با خواسته و مطالبه عمومی مواجه شدند و با این طرح می‌خواهند در افکار عمومی انحراف ایجاد کنند.
این نماینده مجلس درباره پیش‌بینی نظر شورای نگهبان درباره این طرح گفت: شورای نگهبان با شفافیت آرای نمایندگان مخالف نیست؛ اما درباره طرح شفافیت رأی نظام تقنینی ممکن است به‌دلیل افشای اسرار نظام و اخبار طبقه‌بندی مخالفت کند و این امر طبیعی است؛ چراکه شفافیت را به‌صورت نسبی قبول داریم و در دموکراتیک‌ترین کشورها هم شفافیت مطلق وجود ندارد.
«روزنامه صبح نو»
