دستپخت دولت
افزایش قیمت بنزین توسط دولت واکنش‌های منفی بسیاری را به دنبال داشت؛ از یک‌سو مردم به دلیل عدم آمادگی و حس غافلگیری و از سوی دیگر اکثر کارشناسان و نمایندگان مجلس شورای اسلامی به روش و زمان سهمیه‌بندی و نحوه جبران‌های کمکی آن نقد داشتند.
افزایش قیمت بنزین توسط دولت واکنش‌های منفی بسیاری را به دنبال داشت؛ از یک‌سو مردم به دلیل عدم آمادگی و حس غافلگیری و از سوی دیگر اکثر کارشناسان و نمایندگان مجلس شورای اسلامی به روش و زمان سهمیه‌بندی و نحوه جبران‌های کمکی آن نقد داشتند. انتقادات به این اقدام دولت را به 2 دسته اصلی می‌توان تقسیم کرد؛ ابتدا اقداماتی که دولت باید پیش از اجرای این طرح اجرایی می‌کرد و سپس اقداماتی که باید در شرایط کنونی انجام دهد و از آنها غافل است. در بخش اول: عدم آگاه‌سازی و آماده‌سازی مردم درباره این طرح، عدم حفظ کارت سوخت، عدم افزایش قیمت پلکانی و عدم اجرای اصل قانون هدفمندی یارانه‌ها و در بخش دوم: اعطای سهمیه بنزین سفر و فصلی، قطع سهمیه خودروهای وارداتی، شفاف‌سازی درآمدها و هزینه‌ها و توسعه حمل‌ونقل عمومی از اصلی‌ترین غفلت‌های دولت است.
گرانی بنزین پس از حرف و حدیث‌های فراوان و مخالفت‌های چند باره مجلس شورای اسلامی در ساعت صفر جمعه‌شب گذشته انجام شد؛ اقدامی که با پیشنهاد و اصرار دولت به شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا و پذیرش مشروط بخشی از اعضای آن اجرایی شد.
اطلاع‌رسانی و اقناع عمومی
یکی از اصلی‌ترین زنجیره‌های اجرای طرح‌های ملی همگام کردن مردم با آن است؛ به این شکل که مردم ضمن درک ابعاد مختلف طرح، خود را در آن سهیم بدانند. در برخی موارد احتیاج به گرفتن نظرات مردم به صورت مستقیم هم هست. رای‌گیری یا نظرسنجی‌های رسمی و غیررسمی می‌تواند بخشی از درگیر کردن مردم در یک تصمیم ملی باشد. ارائه دادن طرح با جزئیات توسط کارشناسان و چهره‌های معتبر با استفاده از رسانه هم می‌تواند باعث اقناع مفهومی شهروندان درباره یک طرح ملی شود. محمد رویانیان، اولین رئیس ستاد حمل‌ونقل و سوخت کشور که تجربه اولین سهمیه‌بندی بنزین را در کارنامه خود دارد در این‌باره گفت: در دوره قبل برنامه‌ریزی کردیم تا تورم روانی ناشی از گران شدن بنزین را مدیریت کنیم. سعی کردیم از تمام ظرفیت صداوسیما استفاده کنیم. ماه‌ها برنامه‌ریزی کردیم، برنامه تلویزیونی ساختیم، تیزر و تبلیغات آماده کردیم و در شبکه‌های مختلف مصاحبه و اطلاع‌رسانی کردیم. با آژانس‌ها و تاکسی‌ها جلسه گذاشتیم و توجیه‌شان کردیم. برای‌شان شفاف کردیم که بنزین در سبد هزینه‌های شما چه نقشی دارد. متاسفانه در گرانی بنزین اخیر موضوع اطلاع‌رسانی به هیچ‌وجه مورد توجه قرار نگرفت.
عدم پایبندی به قانون هدفمندی یارانه‌ها
دولت تدبیر و امید در تمام نزدیک به 7 سال عمر خود هیچ‌گاه طبق قانون هدفمندی یارانه‌ها عمل نکرد. این موضوع باعث شد اولا روند واقعی‌سازی قیمت‌ها که از سال 87 شروع شده بود متوقف شود و از سوی دیگر اهداف این قانون محقق نشود. انحراف از قانون هدفمندی یارانه‌ها را می‌توان به 2 دسته تقسیم کرد: عدم پلکانی کردن افزایش قیمت کالاهایی که مشمول یارانه بودند، و عدم حذف یارانه ثروتمندان. یکی از مواردی که باعث شد به مرور زمان و با افزایش تورم دولت‌ها نتوانند یارانه را افزایش دهند عدم حذف یارانه ثروتمندان بود. این اقدام به دلیل پیش‌بینی تبعات سیاسی آن توسط دولت اجرایی نشد. جعفر قادری، نماینده ادوار مجلس شورای اسلامی و کارشناس اقتصادی در این‌باره گفت: «دولت نمی‌خواست تبعات سیاسی حذف یارانه‌ها را بپذیرد و طرح حذف دهک‌های بالا باید زودتر از اینها اجرا می‌شد ولی دولت این کار را نکرد و در زمان اجرای آن در سال جاری هم آن را به صورت لاک‌پشتی دنبال کرد». وی افزود: «آنچه باعث شده دولت زیر بار قضیه نرود، تبعاتی است که وجود دارد. امروز حتی افرادی که تمکن مالی بالایی دارند، اگر دریافتی‌شان قطع شود، اعتراض کرده و مشکلاتی ایجاد می‌کنند. اگر دولت این تبعات را بپذیرد، منع اجرایی نخواهد داشت». قادری ادامه داد: «طرح حذف دهک‌ها باید زودتر از این اجرا می‌شد ولی دولت این کار را به صورت لاک‌پشتی دنبال می‌کند. دولت کار را دنبال می‌کند ولی اقدامات با لایحه بودجه و قانون هدفمندی یارانه‌ها همخوانی ندارد». مورد دیگر که باید به آن توجه داشت عدم رشد پلکانی قیمت حامل‌های انرژی بود.
طبق قانون هدفمندی یارانه‌ها قیمت‌ها باید تا انتهای سال 94 تعدیل می‌شد. این روند طبق قانون باید به صورت پلکانی انجام می‌شد اما دولت به دلیل اینکه سال 96 احتیاج به رای مردم داشت و باز هم به دلیل ترس از دست دادن اقبال عمومی از این اقدام صرف‌نظر کرد.
عدم حذف کارت سوخت
سؤالی که تاکنون دولتی‌ها به آن پاسخ نداده‌اند، دلیل حذف کارت سوخت است. با وجود اینکه تمام زیرساخت‌های کارت سوخت و هدفمندی وجود داشت و برای آن هم هزینه‌های بسیاری شده بود اما وزیر نفت دولت تدبیر و امید تصمیم گرفت یک‌شبه تمام این سیستم را از بین ببرد؛ البته حالا پس از گذشت چند سال دوباره سراغ آن رفته است. تاکنون دلیل منطقی از سوی دولت برای این تصمیم بیان نشده است اما آنچه پیداست دلیلی غیر از لجبازی با دولت قبل نداشته است.
سخن گفتن با مردم
اعتراضات مردمی را نباید تنها ناشی از سهمیه‌بندی بنزین دانست، زیرا هیزم این آتش را تورم 2 سال اخیر تأمین کرده بود و سهمیه‌بندی شوک‌آور بنزین فقط نقش جرقه‌ای کوچک را ایفا کرده است. دولت باید تمام تلاش خود را بکند که حالا با شروع سهمیه‌بندی بنزین، اثرات تورم هیجانی ناشی از آن، روی کالاهای مصرفی مردم بار نشود. بخشی از عصبانیت مردم ناشی از غافلگیری است؛ انتشار یک ویدئوی از قبل ضبط شده و اعلام خبر 3 برابر شدن بنزین آن هم در نیمه‌شب. مردم تجربه متفاوتی از گرانی بنزین داشتند؛ در نوبت قبل دولت ماه‌ها وقت صرف کرد و مردم را از ابعاد و محاسن سهمیه‌بندی مطلع کرد. از چند روز قبل یارانه را به حساب‌شان واریز کرد و در شب اعلام افزایش قیمت، رئیس‌جمهور به تلویزیون رفت و رودررو با مردم سخن گفت. دولت باید به مردم احترام بگذارد و مردم را در تصمیمات ملی شریک کند. لازم است رئیس‌جمهور در مصاحبه‌ای با مردم سخن بگوید و درباره دلایل اجرای سهمیه‌بندی در شرایط کنونی به مردم توضیح دهد. شیوه اعلامی دولت برای سهمیه‌بندی بنزین مانند هر طرح دیگری یقینا نقص‌هایی دارد که باید برطرف شود. دولت باید پذیرای انتقادات و پیشنهادها باشد و بستری را فراهم کند تا حرف‌های کارشناسان شنیده شود.
پرداخت سریع‌تر یارانه‌ها
به‌عنوان اولین راهکار برای کاهش صدمات ناشی از این شوک می‌توان به پرداخت هر چه سریع‌تر مبلغ یارانه ناشی از این افزایش قیمت به خانوارها اشاره کرد. پرداخت پیش از موعد مبلغ یارانه می‌تواند آرامش را به دل‌های ناآرام معترضان بازگرداند. عده بسیاری هنوز نمی‌دانند 55 هزار تومانی که قرار است بابت افزایش قیمت بنزین دریافت کنند جدا از یارانه‌ای است که هر ماه به حساب‌شان واریز می‌شود. علاوه بر این پرداخت این مبلغ نباید در قالب اعتبار برای خرید کالا پرداخت شود. یارانه حاصل از سهمیه‌بندی بنزین باید به صورت نقد همچون یارانه نقدی به حساب سرپرستان خانوار واریز شود. گفتنی است دیشب حسن روحانی از شروع واریز بسته‌های حمایتی از امروز خبر داد.
شفاف کردن درآمدها و هزینه‌ها
یک اقدام بسیار حیاتی می‌تواند اطمینان مردم به این طرح را افزایش دهد؛ شفاف شدن حساب درآمدها و هزینه‌های ناشی از این سهمیه‌بندی در خزانه می‌تواند اعتماد ملت به این طرح دولت را افزایش دهد. امید است دولت دوازدهم با اجرای اقداماتی نظیر آنچه تا به اینجا به آن اشاره شد، از تبعات اجرای نامناسب طرح سهمیه‌بندی بنزین بکاهد.
سهمیه سفر
یکی از محاسن اجرای سهمیه‌بندی بنزین در دولت پیشین، سهمیه سفر بود که در زمان‌هایی از سال همچون عید در کارت‌های سوخت شارژ می‌شد. مشخص شدن میزان این سهمیه از الان نیز می‌تواند خیال سرپرستان خانوار را برای سفرهای پیش رو آسوده کند.
قطع سهمیه خودروهای وارداتی و لوکس
خودروهای لوکس و وارداتی نیازی به سهمیه 60 لیتری بنزین ندارند و صاحبان آنها از دهک‌ها بالا هستند و براحتی از پس هزینه بنزین‌شان برمی‌آیند؛ پس لزومی ندارد دولت به این قشر یارانه بپردازد. در دوره گذشته هم سهمیه خودروهای وارداتی با حجم موتور ۱۳۰۰ سی‌سی به بالا و داخلی ۲۰۰۰ سی‌سی به بالا قطع شد.
توصیه رهبر انقلاب به روحانی درباره پرداخت نقدی یارانه
احمد توکلی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، پیرامون موضع رهبر حکیم انقلاب درباره وقایع اخیر پس از 2 نرخی کردن بنزین گفت: در حاشیه دیدار مسؤولان در روز ولادت (جمعه)، رهبر انقلاب یک توضیح کارشناسی به آقای روحانی داشتند که خوب است زودتر اجرایی شود. وی ادامه داد: آقای روحانی در حاشیه جلسه گزارشی مختصر از روند اجرای طرح سهمیه‌بندی به رهبر انقلاب ارائه کرد. توکلی در ادامه با اشاره به سوال رهبر انقلاب از رئیس‌جمهور گفت: رهبر انقلاب به رئیس‌جمهور گفتند مناسب بود همزمان با اجرای این طرح اولین پرداخت نقدی یارانه‌ها نیز صورت می‌گرفت، ولی حالا که انجام نشده، لازم است زودتر اقدام کنید.
«روزنامه وطن امروز»
