«تجرد قطعی»، مسائل جدید و جامعه‌ای که صورت مساله پاک می‌کند

نسیم آنلاین ؛ عطیه کشتکاران: تحولات فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، تغییرات سبک زندگی و بسیاری مسائل دیگر دست به دست یکدیگر داده‌اند که امروزه شاهد افزایش یافتن سن ازدواج و به همان نسبت کاهش احتمال ازدواج در سنین بالای سی و چهل سال باشیم. سرنوشتی که شاید انتخاب خود فرد نباشد؛ اما پاره‌ای عوامل در کنار یکدیگر وی را به این سمت سوق داده و چاره‌ای جز پذیرش وجود ندارد.

بر اساس سرشماره سال 95 مرکز آمار ایران، بیش از 2.5 میلیون جوان مجرد ایرانی، 30 سالگی را پشت سر گذاشته‌اند. از این میان در گروه سنی 45 تا 54 سال حدود 103 هزار نفر از مردان و حدود 165 هزار نفر از زنان در کل کشور هرگز ازدواج نکرده‌اند و شانس پایینی برای ازدواج در آینده خواهند داشت؛ افرادی که شامل پدیده‌ای با عنوان «تجرد قطعی» خواهند شد. البته قطعیت در این عبارت به معنای ناامیدی کامل از ازدواج نیست؛ اما تجرد در سنین بالا سبک زندگی متفاوتی رقم می‌زند که اقتضائات دیگری نیز خواهد داشت. آمار نشان می‌دهد روند افزایشی تجرد قطعی در زنان، بیشتر از مردان بوده و در فاصله بیست ساله‌ی 75 تا 95، شاخص تجرد قطعی برای زنان بیش از سه برابر و برای مردان حدود دوبرابر شده است.

تجرد قطعی سیاه‌نمایی نیست؛ واقعیتی در جامعه امروز است که تبلیغات گسترده و ترغیب جوانان به ازدواج و انواع تسهیلات برای افراد متاهل، مانع رشد آن نشده و فراموشی آن، حل مسئله نیست. پرداختن به نیازهای افراد در آستانه تجرد قطعی، که نمی‌توان سن دقیقی برای آن مشخص کرد و در فرهنگ‌های مختلف عدد و رقم متفاوتی دارد، نه تنها مهر تاییدی بر تجرد اختیاری نیست که به سبب یاری رساندن به افراد در پذیرش این واقعیت و بازتعریف سبک زندگی بر اساس آن، می‌تواند به بهبود سلامت روحی و معنوی این قشر از جامعه منجر شود.

در حال حاضر انواع کلاس‌های آموزشی مشاوره پیش از ازدواج به صورت گروهی و فردی، کارگاه‌های آموزش همسرداری و آموزش‌های پس از ازدواج در مراکز مختلف خصوصی و دولتی کشور ارائه می‌شود؛ اما افرادی که به واسطه بالا رفتن سن از تنهایی، سرخوردگی اجتماعی و محرومیت از برخی امکانات رنج می‌برند هیچ ماوا و مرکزی از نظر فکری و روحی حامی آنها نیست و به مسائل آنها نمی‌پردازد.

فرد به مرور با افزایش سن، تمایل بیشتری به استقلال از خانواده خود پیدا می‌کند؛ استقلال مالی، استقلال در انتخاب نوع روابط، تصمیم‌های مهم زندگی و ... ممکن است فرد مجرد را به سمت جدا کردن محل زندگی از سایر بستگان سوق دهد. کهنسالی والدین و احیانا مرگ آنها، ازدواج خواهر و برادرها و سرگرم شدن آنها به رشد زندگی شخصی و فرزندان، به مرور زمان فرد را یا به خدمت‌گزار خانه و خانواده و پرستار والدین تبدیل می‌کند یا به سمت انزوا از اقوام و متمایل شدن به سمت روابط دوستی با دوستانی با شرایط مشابه می‌کشاند. طبعا سبک زندگی متفاوت، مسائل و دغدغه‌های دیگرگونی برای این قشر خواهد داشت که نیازمند پشتوانه‌های پژوهشی و جلسات آموزشی کارگاهی، مشاوره و ... خواهد بود.

برخی از مسائل جدید این سبک زندگی متفاوت از قرار زیر است: نشانه‌های وقوع تجرد قطعی و پذیرش یا انکار این مسئله، بیان راهکارهای اسلام برای زندگی مجرد عفیفانه، ارتباط با خدا و رضایت از تقدیر، بررسی استقلال مالی به‌عنوان ابزاری برای زندگی آسوده یا فرار از واقعیات؟، مهارت‌های زندگی مجردی زنان شامل روش‌هایی برای حفظ حریم شخصی و حضور اجتماعی، تلاش برای تغییر ساختارهای اجتماعی مجردستیز یا دست‌کم تعدیل دیدگاه آنها درباره میزان سهم فرد مجرد در ازدواج نکردن و مجرد ماندن، بررسی مسائل قانونی و تربیتی پذیرفتن سرپرستی کودک و مشکلات کودکان تک‌والدی، چگونگی تعامل مجردها با والدین کهنسال، نقش ورزش در حفظ سلامت جسمی و روحی، حد و مرز روابط دوستی در دوران تجرد، ویژگی‌های خانه مجردی مطلوب و پیشگیری از آسیب‌های روحی و جسمی تنهایی.

دامن زدن به آمار تجرد قطعی فشارهای فردی، خانوادگی و اجتماعی را بر روی فرد افزایش می‌دهد و ممکن است او را به سمت و سویی ناپسند مایل کند؛ اما پذیرفتن این واقعیت که تعداد مجردهای در آستانه تجرد قطعی رو به افزایش است و در نتیجه تلاش برای شناسایی و حل مسائل آنها با هدف حفظ سلامت روحی و جسمی، می‌تواند از برخی آسیب‌های اجتماعی پیشگیری کند. فردی که سعادت و کامیابی خود را در انسانیت و سرسپردگی به تعالیم الاهی بداند، با مهیا شدن زمینه ازدواج، با رضایت خاطر به آن تن می‌دهد، و در صورت فراهم نشدن شرایط ازدواج، نسبت به تکالیف خود شناخت کافی دارد و از مسیر سعادت فاصله نمی‌گیرد.