از خروج هواداران مقتدی صدر تا حمله نیروهای امنیتی به مکان تحصن معترضین
آیا روز تاریخی عراق جدید از راه رسید؟؛ گزارش تحلیلی نسیم آنلاین از ساعت‌های حساس و سرنوشت‌ساز عراق
با خروج روز گذشته هواداران و حامیان جریان صدر از میدان‌های تحصن معترضین عراقی، از شب گذشته و صبح امروز نیروهای امنیتی و نظامی تلاش خود را به کار بسته‌اند تا به تحصن‌ها پایان داده و زندگی عادی و حیات طبیعی را به شهرهای عراق بازگردانند.
نسیم آنلاین ، علیرضا مجیدی: با خروج روز گذشته هواداران و حامیان جریان صدر از میدان‌های تحصن معترضین عراقی، از شب گذشته و صبح امروز نیروهای امنیتی و نظامی تلاش خود را به کار بسته‌اند تا به تحصن‌ها پایان داده و زندگی عادی و حیات طبیعی را به شهرهای عراق بازگردانند. اما مقاومت معترضین باعث شده تا عراق ساعات و دقائق بسیار حساسی را پشت سر بگذارد.
برای درک این بهتر این روند، ابتدا وقایع و رخدادها را مرور کرده و در ادامه تحلیل خط اصلی روند تحولات را مرور خواهیم کرد.
خروج هواداران مقتدی صدر از میادین اعتراضاتروز گذشته مقتدی صدر طی یک پیام کوتاه توییتری از حمایت خود نسبت به معترضین طی ۳.۵ گذشته دست کشید و اعلام کرد از این پس حاضر به حمایت از آنان نیست؛ زیرا در صفوفشان کسانی رخنه کرده‌اند که منافع و صدای آمریکا را دنبال می‌کنند. او در پیام کوتاه خود ادعا کرد که پشتیبان و حامی معترضین میدان تحریر و دیگر استان‌ها بوده و امیدوار بود که آنان نیز پشتیبان وی و عراق باشند؛ اما به علت تشکیکات و توهین‌هایی که به او شده، از حمایت دست کشیده است! و در ادامه برائت و تأسف و گلایه خود را از آنان «و قلم به مزدها و مزدوران حامی آنان در خارج» ابراز کرد.
در پی این پیام، یکی از نزدیکان وی در یک فایل صوتی دستور داد تا همه هواداران و اعضای جریان صدر، خیمه‌ها و چادرهای خود را در میادین تحصن جمع کنند. بلافاصله پس از صدور این دستور، میدان تحریر بغداد و میدان‌های مشابه در شهرهای دیگر شاهد جمع‌آوری چادرهای متحصنین (طیف جریان صدر) بود. هر چند بقیه متحصنین بر تداوم حضور خود در میادین تحصن و تداوم اعتراضات تا دستیابی به اهداف تعیین شده تأکید داشتند.
واکنش رهبران و شخصیت‌های جریان اصلی معترضین به خروج صدریهادر واکنش به خروج جریان صدر از میادین تحصن معترضین، رهبران و شخصیت‌های سرشناس جریان اصلی معترضین سه ماهه اخیر، بر تداوم تحصن‌ها و اعتراضات علیرغم خروج صدری‌ها تأکید کردند.
به عنوان نمونه «غیث التمیمی» رئیس گروه موسوم به «التنسیقیة» (کمیته هماهنگی تظاهرات) در توییتی تأکید کرد: «انقلابیون اکتوبر (معترضین خیابانی) بر امتداد مسیر مسالمت‌آمیز خود و پیگیری مطالباتی که برای آن شهید داده‌اند، ثابت قدم هستند. خروج هیچ یک از گروه‌های سیاسی نه‌تنها به آنان آسیبی نمی‌زند؛ بلکه بار سنگینی را از دوش این انقلاب و ماهیت مردمی و مدنی (غیر حزبی و سازمانی) آن برمی‌دارد.
انقلاب اکتوبر با روسفیدی بیش تر و رویکرد مسالمت‌آمیز افزون‌تری در پی احیای روح امیدواری و تحقق آرمان‌های خود از پشتیبانی خانواده‌های عراقی دوستدار خیر و صلح برخوردار خواهد بود.»
«عمر الجنابی» که یکشنبه هفته قبل، خروج تدریجی حامیان جریان صدر از میدان‌های محل تحصن معترضین را قطعی می‌دانست و از آن خبر داده بود، در توییت کوتاهی نوشت: «اکنون در میدان‌ها [محل تحصن معترضین] تنها کسانی مانده‌اند که برای وطن خروج کردند؛ نه به واسطه حزب و گروه و دولت! اکنون حضور در میدان تحریر برای حمایت و تقویت روحیه معترضین، واجب عینی است!»
«رسلی المالکی» از روزنامه‌نگاران حامی آمریکا نیز با ادبیات کنایه‌آمیز و موهنی نوشت: «اقدام شرم‌آور! تمام کسانی که امروز از میادین تظاهرات خارج می‌شوند و برادرانشان را در میدان تحریر تنها می‌گذارند تا طی ماه‌های آینده کشته شوند(!)، پشتیبانان و حامیان سلطه (حکومت) سفیه و قاتلان مزدور و احزاب فاسد هستند! آن‌ها سزاوار توهین، سرزنش بی‌نهایت احزاب فاسد هم هستند!»
«اسعد الناصری» که در گذشته از اشخاص بلندپایه جریان صدر بود و طی دو ماه اخیر به تدریج از مقتدی صدر فاصله گرفت، نیز در ادامه انتقادات ده روز اخیر خود از رهبر جریان صدر، این بار خطاب به اهالی بصره نوشت: «ای اهالی کریم بصره، ای عشیره‌های عزیز این منطقه، فرزندان شما تحصن و قیام کردنند برای مصالح شخصی کسی که سودی به شما نمی‌رساند؟ آیا برای وطن فداکاری نکردند تا فاسدین را کنار بزنند؟...»
هجوم به چادرهای معترضین در استان‌های مختلفدر پی دستور مقتدی صدر برای ترک میدان تحریر در بغداد و میدان‌های مشابه در استان‌های مختلف، از یک طرف جمعیت متحصنین به طرز محسوسی کاهش یافت؛ از طرف دیگر این فرصت برای حکومت و نهادهای امنیتی فراهم شد تا با برچیدن چادرهای تحصن در میادین اصلی شهر، حیات طبیعی و زندگی عادی را به جامعه عراق بازگردانند.
در همین راستا، شب گذشته و بامداد امروز نیروهای امنیتی به میدان «ذات الصواری» (محل تحصن معترضین بصره طی ماه‌های اخیر) در بصره حمله کرده و ضمن متفرق کردن متحصنین، چادرهای آنان را به آتش کشیدند تا متفرقین از تجمع و باقی ماندن در میادین تحصن خودداری کنند. هرچند انتشار تصاویر خیمه‌های آتش گرفته، خوراک خوبی را در فضای رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی برای آشوبگران فراهم کرد.
امروز صبح همین روند به بغداد نیز تسری یافت. با این حال در بغداد، نیروهای امنیتی برای این‌که تلفات زیادی به متحصنین وارد نشود، تصمیم گرفتند به جای حمله مستقیم به میدان تحریر، ابتدا مناطق اطراف آن را از تصرف معترضین و آشوبگران خارج ساخته و نظم عمومی را در شهر برقرار ساختند و در ادامه با محاصره میدان تحریر، متحصنین را وادار به خروج سازند. در همین راستا نیروهای امنیتی ابتدا به سمت میدان «الخلانی»، پل «السنک» و بزرگراه «محمد القاسم» حرکت کرده و در این مناطق با آشوبگران درگیر شدند. نیروهای امنیتی در این کار موفق بوده و توانستند این سه نقطه حساس را از سیطره معترضین خارج و امنیت عمومی را در آن‌ها برقرار کنند. طی ماه‌های گذشته، میدان الخلانی و پل السنک محل وقوع درگیری‌ها و خونریزی‌های مهمی بود که هنوز هم پرونده آن مفتوح است. بزرگراه محمد القاسم نیز یکی از شریان‌های مهم ارتباطی در بغداد بود که آشوبگران هر گاه می‌خواستند نافرمانی را به اوج رسانده و آنارشیسم را در کل پایتخت برقرار سازند، این جاده مهم ارتباطی را مسدود می‌ساختند.
منابع خبری محلی گزارش می‌دهند نیروهای امنیتی بعد از سیطره کامل بر این سه منطقه، در حال پاکسازی آن هستند. همزمان گفته می‌شود حضور نیروهای امنیتی در میدان‌های «الطیران» و «قرطبة» نیز حضور پررنگی دارند تا محاصره میدان التحریر تکمیل گردد. هم‌اکنون تنها در ضلع جنوبی میدان تحریر و از طریق خیابان السعدون راه ورود به میدان التحریر باز است و در این محور نیز نیروهای امنیتی در محدوده میدان «الفردوس» حضور پررنگی دارند؛ هرچند - تا لحظه تنظیم این خبر - مانع رفت و آمد شهروندان نشده‌اند!
در ناصریه اما وضعیت متفاوت گزارش می‌شود. اهالی ناصریه که نقش منحصر به فردی در استعفای عادل عبدالمهدی ایفا کردند، با مشاهده تصاویر آتش‌سوزی خیام متحصنین در بصره به سرعت به سمت میدان «الحبوبی» (محل تحصن معترضین ناصریه) حرکت کرده و در پل «الجمهوریة» با نیروهای امنیتی درگیر شدند. شدت درگیری‌ها در ناصریه به قدری است که گفته می‌شود نیروهای امنیتی موقتا عقب‌نشینی کرده‌اند! پلیس ناصریه در اطلاعیه‌ای از جراحت یک فرمانده و دو افسر نیروی انتظامی در اثر درگیری با آشوبگران خبر داده است.
عراق به کدام سمت می‌رود؟مهم‌ترین سرّ اثرگذاری اعتراضات طی ماه‌های گذشته، ثبات عمومی معترضان بوده است؛ به طوری که آن‌ها نزدیک به ۱۱۰ روز به صورت مستمر و بدون وقفه در ۱۰ استان جنوبی و مرکزی تحصن کردند که رویداد بی‌سابقه‌ای به حساب می‌آید.
استمرار در تحصن تنها از کسانی برمی‌آید که کاملا بیکار باشند؛ اما این تمام ماجرا نیست! باید معترضین به سطحی از خشم و انزجار از یک سو و امید به موفقیت و ایجاد تغییر از سوی دیگر رسیده باشند که بتوانند در این بازه طولانی زندگی خود را رها کنند. نکته قابل توجه این‌جاست که بخش عمده‌ای از آن‌ها فاقد هر گونه ارتباط سازمانی بوده و خدمات خاصی را نیز دریافت نمی‌کردند.
همین موضوع باعث می‌شد قاطبه جامعه عراق از خود همراهی قابل توجهی با معترضین نشان دهد. در نتیجه قدرت اثرگذاری معترضان به حدی می‌رسید که می‌توانستند خواسته‌ها و مطالباتی مانند اصلاح قانون اساسی، اصلاح قانون انتخابات، استعفای نخست وزیر و... را به نظام سیاسی تحمیل کنند.
به نظر می‌رسید حالا زمان آن رسیده که دولت و بخش مهمی از نظام سیاسی عزم خود را جزم کرده تا کار معترضین را یکسره کنند؛ زیرا وزن آشوبگران در میان معترضین رو به افزایش است و آن‌ها کار را به جایی رسانده‌اند که بسیاری از نهادهای آموزشی، خدماتی و تجاری نیز تعطیل شده‌اند!
جمعبندیدر صورتی که معترضین بتوانند به اعتراضات خود ادامه داده و نظام سیاسی را وادار به عقب‌نشینی کنند، نخست وزیر آینده کار بسیار مشکلی برای پیشبرد امور خواهد داشت؛ زیرا از سوی گروه‌های سیاسی برای تعویق انتخابات تحت فشار قرار می‌گیرد و از سوی دیگر قدرت اتخاذ تصمیم‌های اساسی را نخواهد داشت!
در صورتی که معترضین به اعتراض خود ادامه داده و دولت عادل عبدالمهدی عقب‌نشینی کند، اما پارلمان باز هم در معرفی نخست وزیر تعلل کند، وضعیت به مراتب پیچیده‌تر خواهد شد و احتمال دارد آشوب به سرتاسر کشور به شکل بدی تسری پیدا کند؛ به طوری که احتمال وقوع کودتای نظامی در عراق افزایش یابد.
در صورتی که دولت بتواند اعتراضات را سرکوب و طومار تحصن را بپیچد نیز دو حالت وجود خواهد داشت! مسأله اول این است که آیا عشائر جنوبی که در درگیری‌ها کشته‌های زیادی داشته‌اند، در برابر دولت تمرد خواهند کرد یا دولت می‌تواند نظم عمومی مد نظر خود را در سرتاسر کشور حکمفرما کند؟ مسأله دوم و مهم‌تر اما به موضع‌گیری کشورهای مختلف به ویژه آمریکا برمی‌گردد؛ آیا آن‌ها نسبت به این سرکوب واکنشی از خود نشان نمی‌دهند؟
شاید همین‌جا نقطه عطف فصل جدیدی از حیات سیاسی عراق باشد!
