آیت‌الله طالقانی ایران را ظرفی می‌دانست که اسلام را می‌پذیرد

به گزارش خبرنگار فرهنگی « نسیم آنلاین »، محمدرضا کائینی نویسنده و پژوهشگر تاریخ که در دهمین نشست تخصصی تاریخ شفاهی ایران حضور داشت درمورد خاطرات شفاهی پیرامون مرحوم آیت الله طالقانی در سخنانی، گفت: تاریخ شفاهی بازار داغی در سال های اخیر کشور پیدا کرده است. زیرا می بینیم که در تولیدات فرهنگی و هنری و حتی تلویزیونی استفاده های فراوانی از تاریخ شفاهی کشور می شود.

وی افزود: بی تردید مرحوم آیت الله طالقانی یکی از برترین چهره های در قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران بوده است. بر این اساس او فعالیت های خود را از تاریخ 1318 پیرامون بحث حجاب آغاز کرد و از ان زمان به بعد وارد بعد مبارزه با رژیم پهلوی شد.

این نویسنده و پژوهشگر تاریخ ادامه داد: تکثرگرایی آیت الله طالقانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران موجب شد تا طیف های وسیعی از افراد و گروه های فکری و عقیدتی مختلف به نوعی خود را منتسب به ایشان بدانند و نقصان مواضع خود را از طریق ایشان حل و فصل کنند.

کائینی خاطرنشان کرد: البته این نگاه غیر اخلاقی باعث شد که ذهنیتی برای تمامی طرفداران انقلاب ایجاد شود که آیت‌الله طالقانی همانند حربه طرفی هستند که از قطار انقلاب پیاده شده اند. البته این وضعیت بعد از درگذشت او رخ داد و در زمان زندگی او چنین وضعیتی را شاهد نبودیم.

وی اضافه کرد: پس از تثبیت شدن شرایط حاکمیتی کشور به دنبال پیروزی انقلاب اسلامی بسیاری از غبارهای سیاسی فرو نشست و حریان انقلاب متوجه شد که تا امروز فریب جریان مقابل را خورده است.

این نویسنده و پژوهشگر تاریخ یادآور شد: جوسازی و فریب رقیب به اندازه ای بود که در ما یک حالت انکسار و جمع شدن ایجاد کرد و شاهد بودیم که در اواسط دهه 70 بازشناسی مجدد آیت‌الله طالقانی شروع شد. من نیز به عنوان یک پژوهشگر آثار، اندیشه ها و آرای او را مورد بررسی قرار دادم.

کائینی افزود: من در دو دهه تحقیق و پژوهش خود شاهد دو رویکرد نسبت به آیت‌الله طالقانی بودم. رویکرد نخست شامل نگاه نهضت آزادی، مجاهدین خلق و گرو‌ههای دیگر به ایشان بود. آنها سعی در دوری از آیت الله طالقانی داشتند. اما رویکرد دوم آن دسته از افراد و گروهه ای انقلابی بودند که جنبه های استکبار ستیزانه و ولایی او را بیان می کردند.

وی ادامه داد: البته طیف دوم که افراد و گروه های انقلابی بودند از علاقه مصدق نسبت به گرایشات ملی، علاقه به دکتر مصدق و حمایت مقطعی از مجاهدین نگران شدند که نگرانی بی جایی هم داشتند. زیرا این نگرانی را ناشی از یک شتابزدگی می دانم.

این نویسنده و پژوهشگر تاریخ خاطرنشان کرد: آیت‌الله طالقانی در آرا، افکارو دیدگاه های خود ایران را ظرفی می‌دانست که اسلام را می‌پذیرد. بر این اساس بود که سخنرانی 14 اسفند او در احمدآباد داشت نشان می‌دهد که دفاع ایشان از مصدق نسبی بوده و تا جایی که مصدق ضداستعمار است مورد تأیید او می باشد.

کائینی تصریح کرد: مرحوم آیت‌الله طالقانی در سخنرانی 14 اسفندماه بیان کرد گروه فدایان اسلام موجب ملی شدن صنعت نفت و پیروزی نمایندگان مردم در مجلس شانزدهم شدند. اما بعد دیدیم که گروهی که بعده ها ملی مذهبی شدند چه ظلم هایی را در حق ایشان کردند.

موسی نجفی، عضو هیات علمی پژوهشکده علوم انسانی نیز در انتهای این همایش در سخنانی، گفت: تجربه و خاطره من در حوزه تاریخ شفاهی به قیام ملی مذهبی ها برمی گردد. در آن زمان با افراد فراوانی مصاحبه کردم که البته سن همه آنها بیشتر از 80 سال بود. بر این اساس از جمله این افراد می توان به آیت‌الله نجفی مرعشی، آیت‌الله اراکی، آیت‌الله پسندیده و شیخ بهلول اشاره کرد.

وی افزود: تاریخ شفاهی در حوزه تاریخ نقلی تعریف می شود. در حقیقت تاریخ شفاهی به نوعی ریشه در خاطره نویسی دارد. همین تاریخ شفاهی هم به سه گروه تاریخ نقلی، شفاهی و اسناد تقسیم می شود.

عضو هیات علمی پژوهشکده علوم انسانی ادامه داد: جایگاه تاریخ شفاهی در حادثه و واقعه فرق می‌کند. در این راستا مرحوم مدرس دسته بندی درستی دارند که می گویند واقعه با حادثه متفاوت است. مثلا به توپ بستن مجلس یک حادثه است ولی انقلاب مشروطه یک واقعه می باشد. در حقیقت تا زمانی که واقعه را نشناسیم حداثه را نمی فهمیم.

نجفی خاطرنشان کرد: سه عنصر مصاحبه‌کننده، مصاحبه شونده و حاصل آن در تاریخ شفاهی بسیار مهم تلقی می شود. در حقیقت باید بیان کنم که در تاریخ شفاهی مصاحبه‌کننده نقش بسیار مهمی دارد. نکته دیگر اینکه لحن مصاحبه کننده هم پیرامون اشخاصی که با آنها مصاحبه و صحبت می کند نیز بسیار مهم است.

وی اضافه کرد: در تاریخ شفاهی هر چه بیشتر به واقعه نزدیک شویم جزئیات بیشتری را هم مشاهده می کنیم. اما این نکته نباید فراموش شود که جزئیات نقشی مهم درتاریخ ندارندو این کلیات است که در تاریخ حرف اول و اخر را بیان می کنند.

عضو هیات علمی پژوهشکده علوم انسانی در پایان گفت: لازم بود تا حکومت پهلوی از بین برود تا ارزش اسناد بیشتر هرچه شخص شود. بیداری اسلامی هم که در منطقه ایجاد شده هم در تاریخ شفاهی ما ماندگار خواهد شد.