"جایزه کتاب سال دفاع مقدس"؛ نمادین یا تاثیرگذار؟

به گزارش خبرنگار «نسیم»، طبیعتا برگزاری جوایز مختلفی ادبی در هر کشور با هدف های ویژه ای از قبیل تاثیرگذاری بر ادبیات، تشویق نویسندگان و ناشران، حمایت از فعالان صنعت نشر و .... همراه است و جوایز ادبی ایران نیز از این امر مسثتنی نیستند که شاید بتوان گفت جایزه جلال آل احمد، کتاب سال و کتاب سال دفاع مقدس مهمترین جوایز ادبی ایران هستند.

البته جایزه کتاب سال دفاع مقدس از قدیمی‌ترین جشنواره‌های ادبی پس از انقلاب محسوب می‌شود؛ چرا که اولین دوره این جایزه در سال 1372 و همزمان با سالروز آزادسازی خرمشهر برگزار شده و شانزدهمین دوره آن نیز در حال برگزاری است.

در ذیل نگاهی داریم به تاثیر برگزاری این جایزه بر ادبیات دفاع مقدس کشورمان.

جایزه کتاب دفاع مقدس و ایجاد انگیزه برای نویسندگان

شاید بتوان گفت جایزه کتاب سال دفاع مقدس اهداف بیشتری را دنبال می کند؛ چرا که 8 سال دفاع مقدس امروزه به عضوی جداناپذیر در کشورمان تبدیل شده است، از این رو تشویق و ترغیب نویسندگان و ایجاد انگیزه به منظور خلق آثار برای شناسایی حماسه های دفاع مقدس به نسل های آینده، شناسایی و شناساندن آثار ارزشمند دفاع مقدس به عنوان میراث فرهنگی، برانگیختن توجه و اهتمام مسئولین و دست اندرکاران کشور به منظور سرمایه گذاری های مادی و معنوی در این زمینه، فراهم آوردن پشتوانه قوی معنوی جهت شکوفایی استعداد های ناشناخته و امکانات اولیه برای افزایش آثار تازه و روز آمد در موضوع دفاع مقدس، تقویت و تکمیل کتابخانه مرکز اسناد بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش های مربوط به دفاع مقدس و .... از جمله مهمترین هدف های برگزاری قدیمی ترین جایزه ادبی در حوزه ادبیات دفاع مقدس به شمار می روند.

تجار: دبیرخانه جایزه کتاب سال دفاع مقدس نیاز به اتاق فکر دارد

راضیه تجار، نویسنده در خصوص جایزه کتاب سال دفاع مقدس گفت: چیزی که در این جوایز و جشنواره ها مهم است این است که ما دوباره بتوانیم آثار خوبی را در این زمینه داشته باشیم. این جایزه چراغی روشن در حوزه ادبیات دفاع مقدس است و مطئنا در طول سال نگاه های زیادی را جذب خود می کند. نسل جدید رویکرد جدی تری نسبت به مقوله ادبیات دفاع مقدس دارند و کسانی هستند که حول این محور می چرخند و آثار خود را ارائه می دهند. من معتقدم که باید هرکس به سهم خود کمک کند تا این روشنایی رو به افزایش باشد نه خاموشی.

تجار همچنین با تاکید بر لزوم حرکت روبه رشد جایزه کتاب سال دفاع مقدس اظهار داشت: وقتی می گوییم کتاب سال دفاع مقدس با جشنواره های کوچکتر تفاوت دارد؛ لذا دبیرخانه دائمی این جایزه باید اتاق فکر داشته باشد. مسئولین باید بنشینند و فکر کنند و راه کار پیدا کنند و به چرایی ها پاسخ بدهند. ارزیابی سالانه داشته باشند و سطح جایزه را بررسی و نقاط قوت و ضعف را رصد کنند و رابطه علت و معلولی را بیابند تا این جایزه حرکتی رو به رشد داشته باشد و اشائه پیدا کند.

انتخاب نام‌های متعدد برای این جایزه نشان از عدم ثبات آن است

نکته ای که باید بیشتر از برگزاری جایزه های ادبی به آن توجه داشت، میزان تاثیرگذاری این جوایز بر ادبیات کشور است، مسئله که شاید به فراموشی سپرده شده و کمتر به آن پرداخته می شود که وجود دبیرخانه دایمی در جایزه کتاب سال دفاع مقدس می تواند چشم انداز طولانی مدتی را برای این جایزه اتخاذ کند.

یکی از نقاط ضعف جایزه کتاب سال دفاع مقدس انتخاب نام های گوناگون در طول سال های برگزاری آن است؛ به گونه ای که تا به امروز نام هایی چون «جشنواره کتاب سال دفاع مقدس»، «جایزه کتاب سال دفاع مقدس»، «جشنواره انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس» برای این جایزه انتخاب شده که این نشان از عدم ثبات در این جشنواره دارد.

شاکری: هیچ کدام از جوایز ادبی جایگاه واقعی خود را پیدا نکرده‌اند

همچنین احمد شاکری با اشاره به جایگاه این جایزه گفت: به نظر بنده کلیت جوایز و جشنواره ها در حوزه ادبیات هنوز جایگاه خود را پیدا نکرده است. جشنواره به برنامه هایی تکراری و کم تاثیر در حوزه ادبیات تبدیل شده است. با وجود این که ما در دهه 80 تعداد قابل توجهی جایزه و جشنواره ادبی داشتیم اما این تعداد نتوانست کارایی جوایز را بیشتر کند.

شاکری مسائل مدیریتی را از عمده دلائل آفت های این جایزه دانست و اظهار داشت: از میان این جشنواره ها جایزه کتاب سال از این جهت که به حوزه دفاع مقدس توجه می کند از یک امتیاز ویژه برخوردار است. یعنی همین که راجع به یک گونه خاص به عنوان مثال در یکی از زیرشاخه ها به ادبیات داستانی دفاع مقدس می پردازد خوب است. اما متاسفانه این جشنواره هم به دلائل متعدد که بیشتر از آنکه دلائل مالی باشند به دلائل مدیریتی برمی گردند دچار آفت های مشابه با دیگر جشنواره ها است.

بزرگ‌ترین ضعف جوایز ادبی کشورمان عدم آگاهی افکار عمومی نسبت به آنها است

طبعا تعدد جوایز و جشنواره های ادبی در کشور یکی از مزیت های حوزه فرهنگ و به ویژه بخش ادبیات به شمار می رود؛ ولی این مسئله نباید باعث شود که اصل برگزاری جشنواره ها مغفول واقع شده و هدف برگزاری صرف تعدادی جشنواره و جایزه ادبی در کشور شود، این در حالی است که متاسفانه بسیاری از جوایز ادبی کشورمان با این بیماری دچار شده اند، به گونه ای که مسئولان ذیربط تنها به برگزاری صرف این جشنواره ها و جوایز اتکا می کنند.

برای درک بهتر این مسئله یادآوری این نکته ضروری است که بعد از برگزاری یک جایزه و مشخص شدن برگزیدگان آن که شاید مهمترین جایزه ادبی کشور هم باشد، هیچ تغییری در تیراژ اثر برگزیده ایجاد نمی شود که این مسئله نشان دهنده عدم آگاهی افکار عمومی جامعه نسبت به برگزاری جوایز ادبی در کشور است و قطعا نمی توان به راحتی از کنار این مسئله عبور کرد.

این مسئله که دیگر به آفت اصلی جوایز ادبی کشورمان تبدیل شده، گریبان جایزه کتاب سال دفاع مقدس را هم که قدیمی ترین جایزه در این حوزه به شمار می رود را گرفته؛ به گونه ای که در میان مخاطبان عامه جامعه کمتر کسی باشد که بعد از برگزیده شدن کتاب «سرد سفید» کاوه بهمن در پانزدهمین دوره این جایزه، اسم این اثر را شنیده باشد و این ضعفی بزرگی برای جوایز ادبی به شمار می رود.

بابایی: هنوز درباره جوایز این دوره از جایزه کتاب سال دفاع مقدس به جمع‌بندی نرسیدیم

گلعلی بابایی، رئیس سازمان هنری و ادبیات دفاع مقدس درباره ارزش جوایز این دوره اظهار داشت: ارزش جایزه‌ها منوط به حمایت‌هایی است که از جایزه سال کتاب مقدس می‌شود و از آنجا که هنوز در این زمینه به جمع‌بندی نرسیده‌ایم امکان اعلام جوایز نیست اما تلاش این است که ارزش جوایز در شأن جایزه کتاب سال دفاع مقدس باشد. در این زمینه با وزارت فرهنگ و ارشاد جلساتی داشته‌ایم و حتی دستخط وزیر را هم برای برخی حمایت‌ها داریم اما هنوز این وعده‌ها عملی نشده و منتظریم تا در آینده ببنیم چه چقدر از این حمایت‌ها محقق می‌شود.

مطالب عنوان شده از سوی احمد شاکری و راضیه تجار نشان دهنده این واقعیت است که جایزه کتاب سال دفاع مقدس نیز با کاستی های زیادی همراه بوده و هنوز نتوانسته به جایگاه واقعی خود در حوزه ادبیات دفاع مقدس برسد و طبیعتا زمانی که یک جایزه نتواند به جایگاه واقعی خود برسد، نخواهد توانست در حوزه ادبیات نیز جریان سازی داشته و تاثیرگذار باشد.

عدم انتخاب برگزیده ضعف مهم جوایز ادبی

یکی از وظایف اصلی جوایز ادبی این است که بتوانند در میان نویسندگان انگیزه لازم و کافی را برای تولید و خلق اثار درخورتر و باکیفیت تر ایجاد کند؛ این مهم در حالی است که می بینیم برخی جوایز ادبی برای سال های متوالی برگزیده ای ندارد، طبیعتا این مسئله نشان دهنده ضعف برخی جوایز ادبی در جریان سازی و تشویق نویسندگان است و متاسفانه جایزه کتاب سال دفاع مقدس نیز تا حدودی با این مهم دست به گریبان است.

مطالب عنوان شده از سوی کارشناسان این حوزه، نشان دهنده این واقعیت است که جایزه کتاب سال دفاع مقدس نیز با کاستی های زیادی همراه بوده و هنوز نتوانسته به جایگاه واقعی خود در حوزه ادبیات دفاع مقدس برسد و طبیعتا زمانی که یک جایزه نتواند به جایگاه واقعی خود برسد، نخواهد توانست در حوزه ادبیات نیز جریان سازی داشته و تاثیرگذار باشد.

البته نباید فراموش کنیم که عدم حمایت از جشنواره ها و جایزه های ادبی کشور یکی از معضلات اصلی ادبیات در کشور ما به شمار می رود و این مهم لطمات زیادی را به روند و به تبع جریان سازی جوایز ادبی می زند.