هنرمند نیاز به شنیدن معارف دین دارد، نه بایدها و نبایدها

به گزارش خبرگزاری فارس، بسیاری از هنرمندان خود را از جامعه جدا نمی دانند و نسبت به اتفاقات پیرامون خود بی تفاوت نیستند. از جمله این افراد «عبدالحمید قدیریان» هنرمند نقاش که درباره حج و کشتار حجاج در سال 1366 و فاجعه منا در سال 1394 چند اثر بر جای گذاشته است. به مناسبت حضور در ایام حج، پایگاه خبری حوزه هنری با وی گفت وگو کرده است که مشروح آن در پی می آید:

* با توجه به آثار قبلی شما همچون مجموعه آسمان حسین(ع)، می توان شما را از جمله نقاشانی نامید که در آثارتان دغدغه انتقال مفاهیم دینی و آسمانی را دارید، از این رو آیا تاکنون شما به موضوع حج پرداخته اید و یا تمایلی به پرداختن به این موضوع در شما وجود دارد؟ در آغاز خدا را شکر می کنم که در راستای به تصویر کشیدن مفاهیم دینی تلاش کرده ام و در این فضا تنفس می کنم. واقعیت این است که خود را پیش خداوند شرمنده می دانم که چرا به قدر کفایت به موضوعات دینی توجه نداشته ام و کم کاری کرده ام. خداوند مرا ببخشد و راه را برای تلاش بیشتر باز کند. با موضوع حج چند تابلو در سال های گذشته کشیده ام که هر کدام به فراخور فضای فکری آن زمان، دارای ضعف ها و قوت هایی است. همان طور که می دانید، هنرمند نقاش تا تصویر موضوعش را نبیند، نمی تواند آن را بکشد؛ به همین دلیل، منظری که هنرمند از آن زاویه و ارتفاع به موضوع نگاه می کند، بسیار مهم است. بسیاری از مقولات دینی دارای یک جسم و یک روح هستند، مثلاً موضوعی چون حج دارای یک ظاهر و یک باطن است. کعبه در ظاهر، مکعبی از سنگ سیاه است و در باطن در راستای عرش الهی قرار دارد. یعنی برای یک هنرمند به اندازه فاصله بین عرش تا فرش منظر وجود دارد و او از هر ارتفاع و از هر زاویه ای نگاه کند، ابعاد جدیدی از مقوله حج را می تواند متوجه شود و به تصویر درآورد. با این مقدمه، اگر هنرمندی بخواهد به مناسک حج نگاه کند، می تواند آن مفهوم را بهتر درک کند و همچنین زبان مشترک میان آحاد مردم را درک و از آن الهام گیرد. تمام انبیا آمدند تا فطرت انسان ها را بیدار کنند، آمدند تا نسبت به میثاقی متذکر شوند که در روز الست از ما گرفته شده است. حضرت ابراهیم (ع) به دلیل جایگاه والایی که داشت، این را می دانست که ممکن نیست پیامبران تا ابد برای بیدار کردن فطرت انسان ها نازل شوند، لذا از خدا خواست تا مناسک حج را به ایشان بیاموزد. حضرت ابراهیم(ع) که امام همه انسان هاست، این اعمال را از خدا درخواست کرد تا آموزه ای برای همه مردم باشد و با ورود به مناسک حج که از آیات الهی محسوب می شود، فطریات ایشان بیدار و شکوفا شود. به استناد آیه ۳۰ سوره روم، دین قیم همان فطریات است. اعمال دینی همچون مناسک حج از شعبات دین است و باعث می شود اتصال ما با دین برقرار شود.

اعمال دینی همچون مناسک حج از شعبات دین است و باعث می شود اتصال ما با دین برقرار شود

وقتی یک حاجی مناسک حج را انجام می دهد و در آن صحنه قرار میگیرد، فطرتش بیدار میشود. وقتی حاجی به دور خانه کعبه می چرخد، به این فکر می افتد که چرا باید این کار را انجام دهد و معنی این طواف به دور خانه سنگی چیست، در حقیقت این رفتار او و سؤالاتی که از خود می کند، باعث می شود فطرتش بیدار شود. وقتی طواف کننده می شنود که «مَثَل امام، مَثَل کعبه است»، با خود می گوید: یعنی من به دور امام طواف می کنم؟! یعنی اگر امام ظاهر شوند باید این رفتار را با ایشان داشت؟ سپس این سؤال برایش پیش می آید که مکه یعنی چه؟ و در جواب می شنود: یعنی دنیا، زمینی لم یزرع، زمینی غیر قابل کشت و زرع، به عبارت دیگر، حاجی در قالب هر مرحله از مناسک حج، لایه ای از فطرتش بیدار می شود و به این ترتیب رشد می کند و بالا می رود. فطریات او بیدار می شود و باعث می شود ناپاکی ها از روحیاتش زدوده شود و به مرور نیز اخلاقیاتش اصلاح می شود. در روایات آمده که بعد از قرار گرفتن در صحرای عرفات، تمام گناهان حجاج ریخته و پاک می شود، پس وقتی حاجی به عرفه می رسد، اگر شک کند که بخشیده شده، شک او گناه است. * شما به عنوان یک هنرمند دینی، منظر معرفتی زیبایی را نسبت به سفر حج مطرح کردید، آیا علاوه بر توجه به جنبه ظاهری حج، باید نسبت به جنبه معرفتی آن هم توجه ویژه داشت؟ بله، دقیقاً همین طور است. حاجیان علاوه بر تقید شدید به جنبه دنیوی و ظاهری حج، باید معرفت حج را به دست بیاورند. وظیفه حاجی در عرفات صرفاً خواندن دعای عرفه نیست، او باید به امام (ع) خود معرفت پیدا کند. بیاموزد که باید مانند یک کوهنورد در عین حال که به ارتفاعات صعود می کند و بالا می رود، به سمت جلو نیز حرکت کند. آنقدر از قله بالا برود تا امام (ع) را بیابد و با ایشان همراه شود. حاجی با پوشیدن لباس احرام، دنیا را کنار می گذارد و در صحرای عرفات، در پی معرفت امام (ع) و آرزوی وصال به اوست. خوشا به حال یاران حسین بن علی(ع) که در سال ۶۰ هجری در صحرای عرفات به امامشان معرفت پیدا کردند و به وصالش رسیدند و با او همراه شدند و با شهادت به جوار رحمت حق پیوستند و حج را به گونه صحیح و کامل و غیر نمادین به اتمام رساندند.

آرزوی هنرمندان این است که در کمترین فرم، بیشترین تأثیرگذاری و انتقال مفهوم را داشته باشند

خدا در قالب مناسک حج دریایی از مفاهیم و معارف نورانی و الهی را نشان می دهد، این کاری است که آرزوی تمام هنرمندان است، هنرمندان بسیار تلاش می کنند در کمترین فرم، بیشترین تأثیرگذاری و انتقال مفهوم را داشته باشند، کاری که خدا در ایام حج به زیبایی هرچه تمام تر آن را انجام داده و این یک اثر هنری و در اوج زیبایی از سوی تصویرگر عالم است. *چرا امروزه کمتر هنرمندی پیدا می شود که رفتارهای خدایی را ملاک عمل خود قرار دهد. به نظر شما مشکل کجاست؟ به طور کلی ما در معارف دینی و حضور آن در بطن زندگی با مشکلاتی مواجه هستیم. بارها مقام معظم رهبری این نیاز را با زبان فریاد و به طرق گوناگون و نزد اقشار مختلف مطالبه فرموده اند، اما گویا از سوی ما پاسخی نیافته اند و این باعث تأسف و شرمندگی ماست. امید است تا شاهد حرکتی جهادی برای رفع این مشکلات باشیم. اعتقاد من این است که خداوند برای این انقلاب برنامه هایی دارد و هیچ یک از این کوتاهی های ما نمی تواند باعث توقف اجرای آن شود. برای همین، این گونه مشکلات اگر با همّت جمعی و جهادی حل شود، پیش خدا سربلند هستیم؛ اما اگر چنین نشود و مسئولان، علما و مردم در حل این گونه مشکلات همتی از خود نشان ندهند، خداوند در قالب صحنه های متعدد ما را مجبور به اصلاح می کند. به یاد داریم که فتنه ۸۸ چقدر صحنه سختی بود، حال آنکه اگر درسی که خداوند در سال های گذشته به ما داده بود را فراگرفته بودیم، دیگر نیاز به تحمل این مقدار از مشکلات نبود.

درباره موضوعات دینی، فقط به جسم و ظاهر آن ها می ‏پردازیم

برای درک معارف الهی باید فرهنگسازی کنیم؛ به عنوان مثال، ما به آیات الهی توجهی نداریم و این در حالی است که خداوند در قرآن بارها از آیاتش سخن می گوید و نه تنها می خواهد آیاتش را بخوانیم و قرائت کنیم، بلکه از ما انتظار دارد تا آیاتش را تلاوت کنیم. تلاوت آیات یعنی رفتن در درون آیات و مطالعه آن و پیگیری سیر آن و اثر گرفتن از آن و اثر رساندن به دیگران، یعنی همان کاری که ماه در قبال خورشید انجام می دهد و خداوند می فرماید «والقمر اذا تلاها»، اما متأسفانه این فرهنگ قرآنی در میان ما مرسوم نیست؛ به همین دلیل است که درباره موضوعات دینی، فقط به جسم آن ها می ‏پردازیم. لذا یکی از دلایل فاصله گرفتن جوانان ما از مباحث و موضوعات دینی همین است که مدام از ظواهر دین سخن می گوییم و روح و باطن دین را مطرح نمی کنیم، مقولات دینی رابط بین اوج آسمان ها و عمق عالم هستند و این یک تعبیر کلیدی است، یعنی با موضوعات دینی می توانیم از عمق عالم به اوج آسمان ها برویم. *مقدمات و پایه های رسیدن به معرفت دینی چیست؟ ما در بحث های دینی نیاز به یک سری مقدمات و پایه های قوی معرفتی و فرهنگی داریم، به عنوان مثال، چند نفر از ما باور داریم که خداوند مخلوقاتش را بر اساس یک نظام آفریده است؟ همه معتقدیم در عالم نظم وجود دارد، اما چند نفر از ما قائل هستیم که این نظم در یک نظام الهی شکل گرفته است و چقدر به این موضوع باور داریم؟ چقدر دست خدا را در وقایع اطرافمان می بینیم؟ چقدر در تصمیمات و رفتارهایمان خدا را مدّنظر قرار می دهیم؟ باید درباره این پایه های معرفتی و فرهنگی در جامعه گفتمان شکل بگیرد. اعتقاد دارم که اگر به جای مطرح کردن صرفا یک سری اعمال و بایدها و نبایدها، معارف ناب اهل بیت (ع) به هنرمندان گفته شود، بسیاری از هنرمندان علاوه بر مطالبه آن اعمال و بایدها و نبایدها، به فرماندهان تأثیرگذاری در عرصه دین و برای جبهه حق مبدل خواهند شد. اگر می بینید امروزه بسیاری از هنرمندان دارند به فضاهای دیگر کشانده می شوند، به این خاطر است که کسی به آن ها محتوای فطری و قیمتی و تفکر برانگیز و فضاساز نمی دهد. لذا دشمن ورود می کند و مطالب و خواسته های خودش را از طریق ایشان به جامعه ارائه می کند. گمان من این است که راه اصلاح این مشکل، احیا و رونق گیری «فرهنگ مطالبه معرفت اهل بیتی (ع)» در جامعه و در میان هنرمندان است.

اگر می بینید امروزه بسیاری از هنرمندان به فضاهای دیگر کشانده می شوند، به این خاطر است که کسی به آن ها محتوای فطری و تفکر برانگیز نمی دهد

بر اساس این گزارش، قدیریان دو سال پیش در ماه مبارک رمضان نمایشگاهی با عنوان «آسمان حسین(ع)» برگزار کرد که محور آن، بررسی عاشورای حسینی از منظر «ما رأیت ألا جمیلا » حضرت زینب (س) بود؛ موضوع جالب این اتفاق این بود که، قدیریان همه این کار ها را با هزینه شخصی و بنا بر دغدغه های خود به انجام رساند و اثرگذاری این نمایشگاه به حدی بود که نظر بسیاری از علما را به خود جلب کرد و شبکه افق نیز مستندی از مراحل ایجاد آن را به نمایش گذاشت. این فعالیت و خدمت تا جایی ادامه پیدا کرد که مستند «آسمان حسین» در ایام اربعین حسینی (ع)، در «کنگره بین‎المللی لقاءالحسین» و در صحن اباعبدالله الحسین (ع) به نمایش گذاشته شد.

منبع: فارس

مسئولیت صحت اخبار ارائه شده به عهده منبع خبر بوده و این رسانه صرفاً رسالت اطلاع‌رسانی خود را در این رابطه انجام می‌دهد.