طرح‌های کلان ملی در برزخ اما و اگرها/ طرح‌هایی که می‌توانست مصداق تولید داخل باشد

به گزارش خبرنگار گروه علمی و پژوهشی خبرگزاری فارس، «همه باید کار کنند و محور هم تولید ملی است؛ اگر تولید ملّی شتاب بگیرد، بسیاری از مشکلات حل خواهد شد.»

این جملات که بوی اهمیت به جوانان وطن و توجه به کار و تلاش آن ها دارد جملاتی است که مقام معظم رهبری در بیانات نوروزی خود فرمودند.

البته رهبر معظم انقلاب سال هاست که این جملات را تکرار می کنند و بر بهره گیری از تولید داخل تأکید می فرمایند تا این مسأله فرهنگ سازی شود و جوانان کشورمان بتوانند سهمی از بازار فروش خودمان داشته باشند.

رهبر معظم انقلاب از 16 سال پیش بر اشتغال زایی و توجه به تولید ملی تأکید داشتند و فرمودند که فروش و مصرف کالای خارجی باید به عنوان یک ضد ارزش تلقی شود مگر آنجا که مشابه اش نیست.»

این تأکیدات مقام معظم رهبری سبب شد تا تولید علم در کشور شتاب بگیرد و در این زمینه پیشرفت کشور به حدی رسید که طرح های کلان ملی تصویب شد و شتاب علمی ایران به رتبه اول جهانی رسید.

اهمیت مقام معظم رهبری به تولید داخلی سبب ایجاد انگیزه در محققان و پژوهشگران کشورمان شد به طوریکه حتی با وجود تحریم نیز بر پای خود ایستادند و کوشیدند تا نیازهای کشور از طریق تولید ملی حل شود.

* تولید داخل از طریق اجرای طرح های کلان ملی

در این راستا طرح هایی با عنوان «طرح های کلان ملی» تدوین شد، طرح هایی که برای تدوین آن هزینه ها و زمان ها صرف شد تا کارشناسان تجزیه و تحلیل کنند، نیازها را بشناسند، طرح ها را ساماندهی و طبقه بندی کنند و سپس طرح ها به سطح بالای مدیریتی کشور ارائه شود.

47 طرح کلان ملی در دانشگاه ها مطرح شد که باوجود کمبود بودجه، همت بر اجرای این طرح ها قرار گرفت و پژوهشگران کشورمان در حال اجرای این طرح ها بودند که این طرح ها متوقف شد.

تعریف طرح های کلان ملی: طرح های بزرگ پژوهشی و فناوری طراحی و ساخت یک محصول یا توسعه خدمات و فرآیندهای کلیدی و پیشرفته مورد نیاز کشور است که از سوی دانشگاه ها، پژوهشگاه ها و شرکت های دانش بنیان در تعامل و همکاری با صنعت یا دستگاه مرتبط تعریف، تصویب و اجرا می شوند، طرح های کلان ملی است.

این طرح ها فرادستگاهی بوده و از لحاظ اجرا و کاربرد در یک موسسه یا دستگاه نمی گنجد، مرجعیت بررسی و تصویب طرح برابر قانون با حضور تمام ذینفعان اعم از جبهه عرضه و تقاضا با شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری(عتف) به ریاست رئیس جمهور است.

هدف طرح های کلان ملی: رفع نیازهای اساسی کشور در داخل در آینده دور و نزدیک و تقویت بنیه دانشی و اقتصاد دانش بنیان برای ایجاد رفاه و حفظ استقلال کشور و حرکت به سمت آرمان های نظام اسلامی.

ضرورت اجرای طرح ها: باتوجه به پیشرفت های خوب علمی که در آن مقطع اتفاق افتاده بود و مقام اول تولید علم منطقه برای کشور بدست آمد، هدفمندی و کاربردی کردن این پژوهش ها و به عبارتی تولید ثروت از علم نیاز جدی کشور و از تاکیدات و مطالبات مقام معظم رهبری بود، به همین منظور شناسایی طرح های بزرگی که بتواند جهت دهنده فعالیت های عمده پژوهشی و توسعه فناوری در کشور باشد در چارچوب نقشه جامع علمی و با حضور تمام ذینفعان در ساختار شورای عالی عتف ضرورتی تام داشت که به آن پرداخته شد و در مدتی نزدیک به دوسال کار کارشناسی و هماهنگی بین جبهه عرضه و تقاضا و مبتنی بر فعالیت های نیازشناسی انجام شد، مهم ترین نیازها شناسایی و در مرحله اول 38 طرح کلان ملی و در جلسه دوازدهم 2 طرح تصویب شد.

دستاوردهای تعریف و اجرای طرح های کلان ملی: تقویت خودباوری و احساس افتخارملی، تقویت جهشی ارتباط دولت، دانشگاه و صنعت، تحول دانشگاه ها و مراکز پژوهشی به مراکز کارآفرین و نیاز محور، تقویت اقتصاد دانش بنیان و تولید ملی و افزایش سهم صادرات محصولات با فناوری های بالا، شکست تحریم های غیرانسانی استکبار جهانی، الگوسازی ایران در پیشرفت با حفظ استقلال، تحقق نظارت و ارزیابی یکپارچه در کشور و ایجاد اشراف اطلاعاتی برای مسئولان سطح اول کشور، تحقق جهش علم و فناوری در کشور در کوتاه مدت و دستیابی به اهداف چشم انداز در مدت بسیار کمتر و اصلاح مدیریت و ایجاد زمینه مناسب جذب صحیح اعتبارات پژوهشی به میزان مصوب در برنامه پنجم جزء دستاوردهایی است که با اجرای این طرح ها حاصل می شد.

* داستان پرحاشیه طرح های کلان ملی

اجرای 47 طرح در حدود 60 دانشگاه و پژوهشگاه سراسر کشور به کارفرمایی بهره برداران و هدایت و نظارت شورای عالی عتف با پرداخت حدود 60 میلیارد تومان به صورت گروهی شروع شد و امید این بود که با حمایت مادی و معنوی لازم و تامین منابع و امکانات برابر الزامات قانونی و اسناد بالادستی، بتوان در 3 تا 5 سال آنها را انجام و برای تولید و بهره برداری در خدمت ملت بزرگ ایران و امت اسلامی قرار داد.

با وجود آثار مثبت و بی نظیری که در مدت کوتاه شروع این طرح ها پدیدار شد و مورد استقبال شدید جامعه دانشگاهی قرار گرفت ولی متاسفانه این طرح ها دچار چالش شده و امروزه شاهد هستیم که تعداد آن در سال های اخیر کاهش یافت.

اما گویا این روند کاهش طرح های کلان ملی به سال های گذشته ختم نشده است چرا که در آخرین جلسه کمیسیون های دائمی شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری مجددا موضوع بررسی طرح های کلان ملی مطرح شد و خبر از تعطیلی برخی دیگر از طرح ها به گوش رسید.

مسعود برومند دبیرکل شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری و معاون پژوهشی وزارت علوم در حاشیه یکصد و شصت و پنجمین کمیسیون دائمی شورای عتف از عدم اختصاص بودجه به طرح های کلان ملی از سوی دستگاه های متقاضی خبر داد.

وی افزود: دستگاه های متقاضی طرح های کلان ملی بودجه این طرح ها را تامین نکرده اند بنابراین روند ادامه فعالیت آنها بررسی می شود.

دبیرکل شورای عتف با بیان اینکه طرح های فعلی به عنوان طرح های کلان به شمار نمی روند چراکه یک دانشگاه و دستگاه متقاضی می توانست آنها را اجرا کند، گفت: طرح های کلان ملی در موقعیتی هستند که در سال 97 هیچ بودجه ای به آنها اختصاص داده نشده بنابراین ما در موقعیت تصمیم گیری برای این پروژه ها قرار گرفته ایم.باید تعیین تکلیف شود که آیا دستگاه بهره بردار قصد دارد بودجه ای را به آنها اختصاص دهد یا خیر؟

برومند گفت: اگر دستگاه متقاضی نخواهد به هر دلیلی بودجه طرح های کلان را تامین کند به این معنی است که آن طرح مشتری ندارد و نمی تواند ادامه یابد.

دبیرکل شورای عتف تاکید کرد: اصولا هر پروژه و هر فعالیتی باید دارای مشتری و کارفرمای خود باشد و اگر این گونه نباشد عملا صحیح نیست که پروژه ای را ایجاد کنیم چرا که با نفس تقاضا محور بودن در تضاد است.

وی گفت: اگر به جایی برسیم که پروژه های کلان ملی تا حدی جلو رفته باشند و دستگاه اجرایی بگوید نمی تواند بودجه آن را تامین کند بنابراین پروژه مشتری ندارد و ما باید فرآیند مستندسازی را انجام دهیم و آنچه حاصل شده را به خوبی ثبت کنیم چراکه ممکن است روزی مجددا پروژه بخواهد ادامه یابد.

اما محمد مهدی نژاد نوری معاون پژوهشی و فناوری اسبق وزیر علوم نظر دیگری دارد.

او معتقد است که طرح باید از سوی دولت مورد حمایت قرار گیرد و دولت پشت طرح بایستد و بودجه تعریف کند تا پس از مقداری پیشرفت، متقاضی به سمت پروژه جذب شود.

مهدی نژاد نوری گفت: طرح های کلان ملی بر اساس نیازهای کشور طراحی شده است ولی باید این طرح ها حمایت شود تا به سرمنزل مقصود برسد، مگر می شود سیستم نوپایی که نهالی بیش نیست، بدون حمایت در برابر طوفان ها بایستد؟ با تزریق یأس نمی توان به امید رسید.

وی افزود: تعریف متقاضی برای طرح ها نیز باید درست باشد، وقتی پروژه ها در حالت فرسایشی باشند آنگاه سازمان های متقاضی می بینند که از این دیگ آبی گرم نمی شود و دولت نه از نظر مالی و نه غیرمالی حمایتی نمی کند بنابر این آنها نیز جذب طرح ها نمی شوند.

مهدی نژاد نوری گفت: مگر می شود بحث بازیافت پساب ها، شیرین سازی آب ها و مبارزه با ریزگردها متقاضی نداشته باشد؟ این ها را چه کسی قرار است انجام دهد؟ باید از خارج وارد کنیم و ما مصرف کننده باشیم؟

معاون پژوهشی و فناوری اسبق وزیر علوم عنوان کرد: مقام معظم رهبری در این زمینه هشدار داده و راهکارها را ارائه فرموده اند ولی باید از طرح هایی که بر اساس نیاز کشور طراحی شده حمایت شود تا به نتیجه برسد.

منبع: فارس

مسئولیت صحت اخبار ارائه شده به عهده منبع خبر بوده و این رسانه صرفاً رسالت اطلاع‌رسانی خود را در این رابطه انجام می‌دهد.