موسیقی «عثمان محمدپرست» هنوز ثبت نشده است/ «ویکتور خارا»‌ را می‌شناسند اما «باربد» را نه!

به گزارش خبرنگار موسیقی خبرگزاری فارس، نشست رسانه ای «خنیاگران سرزمین مادری» با حضور هوشنگ جاوید (پژوهشگر موسیقی نواحی و آیینی ایران) ایوب سعدی (نوازنده دوتار از خطه خراسان) و محسن سلیمانی مدیر فرهنگی هنری منطقه 3 در فرهنگسرای ارسباران برگزار شد.

* تجلیل از استاد عثمان محمدپرست

سلیمانی در ابتدای این نشست گفت: موسیقی بخشی از فرهنگ هست که با جامعه تنیده شده و برای شناختن عمیق آن نیازمند برگزاری نشست های مختلف هستیم.

وی ادامه داد: در فرهنگسرای ارسباران از سال های گذشته فعالیت های بسیاری در زمینه موسیقی داشتیم که «خنیاگران سرزمین مادری» از سال 95 آغاز شده است و سعی کردیم هر فصل راموسیقی محلی یک ناحیه خاص اختصاص دهیم.

فرهنگسرای ارسباران با اشاره به برپایی «خنیاگران سرزمین مادری؛ موسیقی آیینی و نواحی خراسان» اظهار داشت: در این مراسم که عصر پنجشنبه ۳۱ خرداد برگزار می شود، استاد عثمان محمدپرست پیشکسوت دوتار خراسان تجلیل خواهد شد. البته ایشان اندکی کسالت دارند، اما تلاشمان را کرده ایم که حضور استاد در تهران و این برنامه محقق شود.

اجرای موسیقی شرق خراسان با حضور عزیز تنها، یاسمین تنها و عبدالله امینی و همچنین اجرای موسیقی شمال خراسان با حضور ایوب سعیدی، امید صابری و مهدی قیطاسی از دیگر برنامه های این مراسم است که سلیمانی به آن ها اشاه کرد.

وی در پایان سخنان خود خاطرنشان کرد: موسیقی فقط یک عامل انسانی نیست بلکه یک عامل سازنده است و توانمندی های درونی است که می تواند ادراک موسیقی و رفتارهای فرهنگی را متحول کند.

* «ویکتور خارا» را می شناسند اما «باربد» را نه!

جاوید در ادامه این نشست به بیان توضیحاتی پیرامون موسیقی خراسان و پیشینه آن پرداخت و گفت: ایران سرزمین خنیا و خنیاگران است. سال ۱۳۹۱ بود که با طرح «خنیاگران انقلاب اسلامی» این واژه را به میان رسانه ها آوردم. این واژه پیش تر مستعمل بود اما کمی به فراموشی سپرده شده بود.

این پژوهشگر موسیقی در تعریف خنیاگر گفت: به کسی می گویند که هم خواننده باشد، هم نوازنده، هم مؤلف آهنگ و به تمام رموز کار موسیقی آشنا باشد.

وی افزود: خراسان بزرگ از دیرباز زادگاه خنیاگران بوده و «باربد» یکی از آن هاست. این خنیاگر، موسیقی را از مرو به یکی از جنوبی ترین مناطق ایران آن زمان یعنی مدائن و دربار خسرو پرویز می برد و اجازه حضور در آنجا می یابد. «باربد» به معنای اجازه یافته است (کسی که اجازه حضور نزد خسروپرویز را یافت) نام اصلی آن را در تاریخ هنوز کسی نمی داند. وی هنگام حضور در دربار خسرو پرویز، ابتدا ستایش خدا را می کند، مرتبه بعد خسرو پرویز را تمجید می کند و مرتبه سوم اجازه حضور کنار خسرو پرویز را می یابد.

جاوید اظهار داشت: موسیقی و خنیاگری در خراسان وامدار افرادی مانند باربد است، متأسفانه جوان امروز ما « ویکتور خارا»ی شیلیایی را می شناسد اما از تراژدی باربد بی خبر است. او پس از ترور خسرو پرویز، ابتدا تمام سازها و کارگاه خود را نابود می کند، سپس قسم می خورد که دیگر سمت ساز نرود و برای اینکه به قسم خود وفادار بماند، انگشتان خود را قطع می کند!

وی ادامه داد: پس از ظهور اسلام هم بزرگان بسیاری در خراسان به موسیقی پرداخته اند از ابن خردادبه تا فارابی و خیام.

* ۳ دسته هنرمند موسیقی در خراسان

این پژوهشگر موسیقی با اشاره به دومین تراژدی در حوزه خنیاگری افزود: در دوره ای که ازبک ها وارد خراسان می شوند ـ که دوره تاراج خراسان است ـ سلطان محمد تنبوره ای مشهدی چنان زیبا می نوازد و موسیقی ایرانی را به رخ ازبک ها می کشد که شاه آنان از خشم دستور می دهد دست و پای او را به دو اسب ببندند و او را به دو پاره تقسیم کنند!

وی خاطرنشان کرد: اگر موسیقی خراسان همچنان مانده و معنوی است، به این دلیل است که خشت اول آن توسط افرادی درست بنا شده است.

جاید اظهار داشت: امروزه سه دسته هنرمند موسیقی در خراسان داریم: دال بخشی (نوازنده متبحری که آواز نمی خواند)، بخشی های زبان گیر (بخشی های که صرفاً از اساتید خود تقلید می کنند) و بخشی خودبند (شعر و آهنگ و نوازندگی را خودش انجام می دهد) و این گونه سوم حاصل خنیاگری است.

وی خاطرنشان کرد: البته عاشیق ها در آذربایجان، بخشی های ترکمن صحرا و رباب نوازهای عرب در خوزستان هم حکم خنیاگری را دارند. در واقع خنیاگران همه جای ایران هستند، اما نسل آنها به شدت کم شده است.

* نوآوری بی حساب به اصالت لطمه می زند

سعیدی در بخش دیگری از این نشست اظهار داشت: ما به عنوان هنرمند موسیقی نواحی خیلی وقت ها نمی توانیم کارمان را به صورت رسمی انتشار دهیم، چون بازگشت مالی ندارد، بنابراین مجبور می شویم در فضای مجازی نشر دهیم، اما این اتفاق آفت هایی دارد، مانند تغییر نام مقام، دستکاری رپرتوار، تقطیع موسیقی و ...

وی درباره جایگاه عمومی موسیقی نواحی گفت: انجمن موسیقی کارهای کاملی از موسیقی نواحی دارد، اما بیشتر روی نوار است و جایی شنیده نشده است و میان مردم شهرت ندارد. تکنوازی حاج قربان سلیمانی در «شب، سکوت، کویر» شجریان بسیاری از افراد را با دوتار آشنا کرد و بسیاری از هنرجویانی که تا به حال خراسان هم نرفته اند، به این موسیقی علاقه مند می شوند.

این نوازنده دوتار در ادامه، مسأله نوآوری برخی شاگردانش در حوزه موسیقی نواحی را مطرح کرد که جاوید در واکنش به آن گفت: امیدوارم پایه اصالت را خیلی جدی بگیریم. نوآوری حسابش جداست و اجازه نداریم بی حساب و کتاب نوآوری کنیم. متأسفانه برخی بزرگان هم موسیقی نواحی را از فضای اصلی دور کرده و آن را ارکسترال کردند. از آن زمان، تمام جوان های خراسان که دارند خوانندگی یا دوتار نوازی می کنند بر اساس آن می خوانند و از اصالت دور شده است. هر نوع نوآوری و بداهه در موسیقی نواحی و مناطق باید با علم صورت گیرد، نه صرفاً با هدف جذب مردم.

این پژوهشگر موسیقی نواحی و آیینی ادامه داد: در حوزه نوآوری، عثمان محمدپرست یک استثناء است، چون موسیقی خودش را دارد و می توانست موسیقی او ثبت شود که البته هنوز انجام نشده است.

جاوید افزود: به عنوان یک پژوهشگر موسیقی نواحی، جمع آوری کمک برای هنرمندان این مناطق از طریق فضای مجازی را درست نمی دانم، بلکه باید از طرق قانونی و مسیرهای درست مانند ادارات ارشاد از آنها حمایت کرد تا از نامشان سوءاستفاده صورت نگیرد.

وی خاطرنشان کرد: دور افتادن از اصالت زمانی شروع می شود که هنرجو از آموزشگاه بیرون می آید و می خواهد سلیقه خودش را دنبال کند. «خنیاگران سرزمین مادری» می تواند بار دیگر توجهات را به اصالت معطوف کند.

انتهای پیام/

منبع: فارس

مسئولیت صحت اخبار ارائه شده به عهده منبع خبر بوده و این رسانه صرفاً رسالت اطلاع‌رسانی خود را در این رابطه انجام می‌دهد.