سود پتروشیمیها از رانت ارزی چقدر است؟
عدم همکاری ارزی پتروشیمیها؛ از انکار تا واقعیت
بررسی تحولات چند ماه اخیر بازار ارز و عملکرد پتروشیمیها در عرضه ارز حاصل از صادرات خود، نشان میدهد که این شرکتها در دوران بحران ارزی، بهجای کمک به دولت، جهت برطرف کردن بحران، بیشتر به دنبال بالا بردن سود خود بودهاند، همکاری نکردن پتروشیمیها، ازآنجهت حائز اهمیت است که این شرکتها جزءارز آورترین صنایع کشور هستند.
نسیم آنلاین : عدم همکاری شرکتهای پتروشیمی با دولت در کنترل بازار ارز، آنچنان مشهود بود که حتی واکنش ضمنی رئیسجمهور را هم در پی داشت. روحانی در چهاردهمین جشنواره ملی شهید رجایی مورخ 17 شهریور ماه سال جاری، اشاره کردند : «من به عنوان رییس دولت اعلام می کنم که بخشی از التهابات داخلی است یعنی صادرکننده ای دولتی و خصولتی ارز صادراتی را که باید امروز در اختیار سامانه نیما قرار دهد، صبر می کند 48 ساعت دیرتر می دهد و این کار خیانت به کشور است....» با نگاهی به صحبت های وزیر نفت در تاریخ 3 شهریور ماه سال جاری در مورد اختیار تام دولت در جهت عزل مدیرانی که از دستور دولت سرپیچی می کنند، مشخص می شود که بخش خصولتی مورد نظر رئیس جمهور پتروشیمی هارا هم شامل می شود، همچنین محمدرضا پور ابراهیمی رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس در برنامه گفتگوی ویژه خبری در 3 تیر ماه سال جاری گفت : «شرکتهای پتروشیمی که خوراکشان را با نرخ دولتی تهیه میکنند به روشهای مختلف اقدام به دور زدن سامانه نیما میکنند، گزارش موثق داریم که پتروشیمی گفته است؛ من ارزم را تحویل میدهم اما روش محاسبه ارز و مابهالتفاوتها را خودم انجام میدهم. حتی برخی هم میگویند بجای واردات ارز، کالا وارد میکنیم» همچنین صمد عزیززاده، کارشناس مسائل اقتصادی هم در برنامه فوق گفت: «تبانی برخی صرافی ها با پتروشیمیها و عرضه کنندگان عمده ارز باعث اخلال در بازار ارز کشور شده است». این انتقادات از آن جهت بود که پتروشیمی پذیرفته بودند در قبال در یافت ارز خوراک به نرخ 3800 تومان ارز حاصل از صادرات خود را به نرخ 4200 تومان در سامانه نیما عرضه کنند ولی به دلایلی از انجام این طرح سرباز می زدند.
در پاسخ به انتقادات مطرح شده، جعفر ربیعی مدیر عامل هلدینگ خلیجفارس در یک نشست خبری گفت : «زدن پتروشیمیها بر سر مسئله ارز تهمت جدی و قابلپیگیری است؛ کسانی هستند که از فضای آرام و شفاف اقتصادی کشور ناراحتاند و طبیعی است پتروشیمیها که بیشترین همکاری با دولت را داشتهاند را بزنند». این اظهارات با تحولات بازار ارز و بحرانهای به وجود آمده به خاطر کمبود ارز، کاملا درتضاد است.
صنعت پتروشیمی، همواره از رانت خوراک بهره برده است. این رانت در دریافت خوراک با قیمت پایین مشهود است که تابهحال نیز ادامه دارد؛ البته شرکت های پتروشیمی تا شهریور ماه امسال از رانت ارز خوراک هم برخوردار بودند. به این معنا که ارز با نرخ دولتی برای خرید خوراک، دریافت می کردند، ولی ارز صادراتی خود را به قیمت آزاد می فروختند !
با ایجاد سامانه نیما و تکنرخی شدن نرخ ارز، رانت صنعت پتروشیمی در دریافت و فروش ارز حذف گردید و پتروشیمیها موظف شدند که ارز مورد نیاز برای خرید خوراک را با نرخ 4200 تومان تهیه و ارز حاصل از صادرات را نیز به همان نرخ در سامانه نیما به فروش برسانند، این یعنی پایان رانت خوراک پتروشیمیها، اما این مصوبه چند روز بیشتر دوام نیاورد و دولت در برابر فشار پتروشیمیها تسلیم شد.
در جلسه 6 خرداد ماه سال جاری اعضای انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی با معاون اول رئیسجمهور، شرکت های پتروشیمی، پیشنهاد دولت را نپذیرفتند و در مقابل با پیشنهاد پتروشیمیها مبنی بر دریافت ارز با نرخ 3800 تومان برای خرید خوراک و عرضه ارز حاصل از صادرات به نرخ 4200 تومان در سامانه نیما موافقت شد . این پیشنهاد در راستای تشویق پتروشیمیها به عرضه ارز خود در سامانه نیما در جلسه 23 خردادسال جاری هیئت دولت نیز تصویب شد؛ اما پتروشیمیها در عمل به این مصوبه هم پایبند نبودند و از فرصتهای مختلف برای دور زدن سامانه نیما استفاده میکردند برای مثال پویا ناظران کارشناس اقتصادی در اظهار نظری در مورد دور زدن سامنه نیما گفته بود که مدیران پتروشیمی از خریداران ارز مابه التفاوت در یافت می کنند و این مابه التفاوت در حساب های خود آنها ریخته می شود.
با تغییر رئیس کل بانک مرکزی و با گسترش بازار ثانویه ارز، مقرر شد، پتروشیمیها هم بتوانند ارز صادراتی خود را در بازار ثانویه به فروش برسانند درحالیکه از ارز دولتی برای خرید خوراک استفاده میکردند. بههرحال از این راه سود مناسبی نصیب این شرکتها شد. تاجایی که به گفته هدایت الله خادمی عضو کمیسیون انرژی مجلس، پتروشیمیها فقط از طریق رانت ارز خوراک در مدت کوتاهی 15 هزار میلیارد تومان سود کردهاند.
رویه پتروشیمی ها در دوران بحران ارزی، نشان از عدم همکاری آن ها با دولت در جهت کنترل آشفتگی بازار ارز دارد که این مسئله با گفته های مدیر عامل هلدینگ خلیج فارس در تضاد کامل است.