حکم اعدام برای یک منتقد دیگر رژیم آل‌سعود

حکومت عربستان در سال‌های اخیر به بهانه‌های واهی صدور حکم‌های اعدامی را علیه متفکرین و فعالین این کشور صادر کرده است و در سکوت مجامع حقوق بشری و بین المللی این افراد که مخالفت‌های فکری و اعتقادی با حکومت آل سعود داشته اند را به شهادت رسانده است. چندی پیش بود که ۳۷ شهروند عربستانی به اتهام واهی تفکرات تروریستی در این کشور اعدام شدند. اکنون نیز شنیده‌ها، خبر از صدور حکم اعدام برای حسن بن فرحان مالکی با طرح ۱۴ اتهام برای این اندیشمند عربستانی می‌دهد.

گفتنی است قبل از این، چندین بار مالکی به خاطر نوشته‌ها و اظهارنظرهایش گرفتار زندان آل سعود شده بود. وی همچنین از منتقدان اعدام آیت الله شیخنمر باقر النمر بود و حتی به دلیل اعتراض به حکم اعدام وی، بازداشت شد. شیخ نمر از علمای شیعه عربستان بود که توسط آل سعود به اعدام محکوم شد و به شهادت رسید. این در حالی است که صدور حکم اعدام برای حسن المالکیدر حالی صادر شده که وی از علمای اهل سنت و درس خوانده محافل علمی وهابیت و شاگرد «بن باز» مفتی معروف بوده است. این نشان می‌دهد که رویکرد آل سعود در برخورد با مخالفین خود فراتر از مسئله مذهب است و به هیچیک از فرق اسلام محدود نمی‌شود.

فعالان وهابی در سال‌های اخیر برای تخریب چهره فرحان المالکی و زمینه سازی برای اعدام وی، اتهام «ارتداد»، «شیعه شدن»، «دشنام دادن به خلفای راشدین و عایشه و صحابه» را درباره وی مطرح کرده اند حال آنکه واقعیت این است که مالکی گرچه در برخی از موضوعات به نظراتی شبیه شیعیان رسیده اما دلیلی بر اینکه به «تشیع اثنی عشری» رسیده باشد در دست نیست. او در یک خانواده اهل سنت حنبلی متولد شده و در محافل وهابیت تربیت یافته ولی طی سه دهه اخیر به تدریج به اجتهاداتی رسیده که او را از قید فرقه‌های موجود رها ساخته و به نسخه‌ای منحصر به فرد از اسلام که رویکرد قرآنی و عقلگرا و متمایل به اهل بیت (ع) دارد رسانده است. وی یک دانشمند برجسته در زمینه تاریخ و حدیث به شمار می‌رود و نتایج برخی از تحقیقاتش را در قالب دهها کتاب و صدها یادداشت و مقاله حاوی «نقد علمی و مستند بر عقاید و رفتارهای وهابیت و داعش» منتشر کرده است.

در فهرست طولانی اتهامات فرحان المالکی، «منافق نامیدن معاویه»، «انتقاد از مسؤولان و مفتی عربستان و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس»، «تمجید از امام خمینی، ایران، حزب الله لبنان، انقلاب بحرین و انقلاب یمن» دیده می‌شود.

یکی از مهمترین اتهامات مالکی این است که حکومت‌های عربی حاشیه خلیج فارس را به حمایت از «داعش و القاعده و افراطی گری وهابی» متهم کرده و خواستار «پایان خونریزی در یمن» شده بود.

به نظر می‌رسد مهمترین علت برخورد شدید با این نویسنده اهل سنت سعودی، انتقاد او از سیاست آل سعود درباره مسائل منطقه به ویژه مسائل یمن و نشر اثری بوده که در آن مبانی فکری و پشتیبانان سیاسی و اجتماعی داعش و افراطی گری وهابی را فاش کرده بود. وی این کتاب را با دو عنوان «جُذور داعش» (ریشه‌های داعش) و «نصیحة لشبابالمسلمین» (اندرزی برای جوانان مسلمان) در سال ۲۰۱۴ از طریق یک ناشر لبنانی منتشر کرده بود.

حسن فرحان المالکی از آن دسته روحانیونی است که به دنبال ایجاد اصلاحات اساسی در جامعه عربستان بوده است. وی همواره نگاهی مصلحانه به وضعیت جامعه سعودی داشته و از افکار افراط گرایان سعودی و وهابیون به شدت انتقاد کرده است.

مالکی همواره نگاهی منصفانه به تشیع داشته و هیچ گاه از ابراز برخی واقعیت‌ها درباره شیعیان واهمه‌ای به خود راه نداده است. این پژوهشگر سعودی که به نقد درون گفتمانی سلفی‌گری معروف است دیدگاه‌های متفاوتی را نسبت به مفتی‌های عربستانی درباره جزم گرایی وهابیت و رویکرد دینی شیعیان دارد. او از جمله کسانی است که معتقد بر لزوم گفت‌وگوی جدی بین اهل سنت و شیعیان است و بارها بر اهمیت برخورد بهتر با شیعیان عربستان تأکید کرده است.

فرحان المالکی گفتمان قرآنی را تنها مرجع مورد پذیرش از سوی همه مذاهب اسلامی معرفی کرده و در گفتگویی اظهار می‌دارد: «هم در میان شیعیان و هم در میان اهل سنت افراد افراطی و معتدل وجود دارد، اما گفتمان قرآنی خطوط قرمزی را مشخص کرده که ضامن حفظ حقوق همه مذاهب است.» او ادامه می‌دهد: «مبارزه با اندیشه معنایی ندارد، حق طبیعی شیعیان و اهل سنت است که آرا و نظرات خود را مطرح کنند اما اجازه ندارند که از مشترکات قرآنی عبور کنند.»

مهر