آیا لیبی جنگی بزرگ با دخالت نیروهای خارجی تجربه خواهد کرد؟

نسیم آنلاین : نبرد در لیبی در هفته های اخیر به اوج خود در دوران پس از سقوط قذافی در حال نزدیک شدن است. تشدید درگیری میان طرفداران دولت طرابلس و طرفداران ژنرال حفتر با دخال کشورهای خارجی به اوج خود رسیده است. نبرد دو طیف منطقه ای در غرب آسیا این بار در لیبی در حال بروز است. ترکیه و قطر در یک سو و امارات و سعودی دشمنان تفکرات اخوانی در سوی دیگر.

عبدالواری عطوان در خصوص این نبردها معتقد است صحنه امروزی لیبی حتی میتواند به یک جنگ تمام عیار جهانی تبدیل شود.

عطوان نوشته است قرار بود جلسات کنفرانس گفت‌وگوی ملی لیبی، که با نظارت سازمان ملل متحد و با هدف دستیابی به راه‌حلی سیاسی بین گروه‌های مختلف درگیر برگزار می‌شود، روز یکشنبه در شهر «غدامس» در جنوب لیبی تشکیل شود تا زمینه برگزاری انتخابات پارلمانی سراسری را تا پایان سال جاری میلادی فراهم کند. ولی حمله «ارتش ملی لیبی» به فرماندهی ژنرال «خلیفه حفتر» بر طرابلس، پایتخت این کنفرانس را منفجر کرد و کشور را در مقابل گزینه‌‌‌های متعددی قرار داده است؛ یا این‌که ژنرال حفتر و نیروهایش کنترل پایتخت را به‌دست می‌گیرند و تمامی سرزمین لیبی را به صورت یکپارچه تحت کنترل خود در می‌آورد و خود را رئیس‌جمهور کشورش معرفی می‌کند، و یا این‌که (حفتر) شکستی سنگین می‌خورد و عقب‌نشینی می‌‌کند و چه‌بسا این وضعیت به تضعیف او و از دست دادن مناطق تحت کنترلش در جنوب، مرکز و شرق کشور منتهی شود.

دو قدرت در نبرد سرنوشت‌ساز طرابلس در حال حاضر حضور دارد که هر کدام‌شان ادعای پیروزی می‌کند؛ نخستین قدرت، ژنرال حفتر است که از حمایت سعودی، امارات، مصر و فرانسه برخوردار است و دومی دولت وفاق ملی، که از سوی جامعه جهانی به رسمیت شناخته شده، و از حمایت قطر، ترکیه و ایتالیا و دیگر گروه‌های اسلام‌گرای در لیبی، از جمله نیروهای قدرتمند و سازمان‌یافته «مصراته» برخوردار است.

واضح است که نیروهای حفتر، که از شرق عازم شده‌اند، در تحقق اهداف‌شان یعنی سیطره سریع و مورد انتظار بر پایتخت با مشکلاتی مواجه می‌شوند هر چند این نیروها پیشروی‌هایی در منطقه کوهستانی و ناهموار «غریان» در جنوب پایتخت حاصل و به سمت حومه پایتخت حرکت کرده‌اند و بر فرودگاه بین‌المللی و متروکه طرابلس سیطره یافته و فرودگاه «معیتیقه»، که تحت کنترل دولت وفاق است را تعطیل کرد‌اند. نیروهای شبه‌نظامی مصراته، که ماهیتی اسلامی دارند و تحت حمایت قطر، ترکیه و جنبش اخوان‌المسلمین هستند، شماری یگان را با هدف مقابله با ژنرال حفتر به پایتخت اعزام کرده‌اند.

ژنرال حفتر می‌خواهد رویای تاریخی‌اش یعنی ریاست‌جمهوری بر لیبی، ولو به مدت یک روز، را محقق کند و از رقیبان اسلام‌گرایش و هواداران اخوان‌المسلمین انتقام بگیرد؛ چرا که تمامی پیشنهادهایی که در چارچوب حل و فصل سیاسی به او مطرح شد او را از تحقق این هدفش محروم می‌کند و آینده‌اش را تنها در سمت‌های فرمانده ارتش یا وزیر دفاع محدو می‌کند. حفتر این پیشنهادها را رد می‌کند و حتی در آینده نزدیک نیز با انها مخالفت خواهد کرد.

مهم‌ترین تحول در صحنه لیبی پرواز غافلگیر کننده ژنرال حفتر به قاهره در روز یکشنبه (دیروز) و دیدارش با «ژنرال عبدالفتاح السیسی» رئیس‌جمهوری مصر- که بزرگ‌ترین حامی حفتر و بارزترین دشمن اخوان‌المسلمین و اسلام سیاسی است- در کاخ «الاتحادیه» در قاهره است.

نمی‌دانیم در این نشست «غافلگیر کننده» چه توافق‌هایی شده است ولی بعید نمی‌دانیم که ژنرال حفتر از دوستش، السیسی خواستار حمایت نظامی مستقیم برای پایان دادن به وضعیت بن‌بست کنونی در طرابلس و سرعت بخشیدن به روند دستیابی به نتیجه اقدام نظامی، شده است.

رئیس‌‌جمهوری مصر، که درخواست سعودی و امارات برای اعزام نیروهای مصری برای مشارکت در جنگ یمن را رد کرد، چه‌بسا در پاسخ مثبت دادن به درخواست مشابه حفتر مردد باشد. ولی لیبی، کشور همسایه مصر، یمن نیست که بزرگ‌ترین خونریزی نظامی در تاریخ مصر را در سال 1967 ثبت کرد. لیبی، بارزترین ستون در هرگونه استراتژی مصر برای حظ امنیت و ثباتش محسوب می‌شود.

عربستان و امارات در یک سو، قطر و ترکیه در سوی دیگر

مقامات نظامی ارتش ملی لیبی پیشتر ترکیه و قطر را تهدید کرده بودند اما به تازگی این تهدیدات شدت بیشتری گرفته است به طوریکه سخنگوی ارتش ملی لیبی که از حمایت عربستان و امارات برخوردار است، بامداد شنبه گفت که دستور حمله به کشتی‌های ترکیه‌ای در آب‌های سرزمینی لیبی صادر شده است. احمد المسماری تصریح کرد که دستور بازداشت اتباع ترکیه‌ای در لیبی نیز داده شده است. وی با ادعای اینکه خاک لیبی به محلی برای اشغالگری ترکیه تبدیل شده است اضافه کرد: به هر نقطه از لیبی که با ترکیه در ارتباط باشد، حمله می‌کنیم.

المسماری با اشاره به اینکه ارتش شرق لیبی هرگونه پرواز هوایی تجاری از لیبی به ترکیه را ممنوع خواهد کرد، گفت: ما با هر هواپیمای ترکیه‌ای که بخواهد در طرابلس فرود بیاید، به عنوان هواپیمای متخاصم برخورد خواهیم کرد. آنکارا پوشش هوایی برای پهپادها ایجاد کرد تا شبه نظامیان (دولت وفاق ملی لیبی) بتوانند وارد شهر غریان شوند.

ترکیه همواره به لیبی به عنوان یک کشور هدف از لحاظ اقتصادی نگاه می‌کند چرا که لیبی یکی از مهمترین کشورهای مصرف کننده کالاهای ترک است. آنکارا از طریق دروازه ترکیه می‌تواند وارد جهان عرب شده و نفوذ خود را در این کشورها افزایش دهد. کارشناسان اعلام کرده اند که در سال ۲۰۱۴ میزان صادرات ترکیه به لیبی بیش از ۲ میلیارد دلار بوده است. البته از سیل گردشگران لیبیایی که هر ساله به سوی ترکیه روانه می‌شوند نیز نباید چشم پوشی کرد. کارگران ترک بسیار زیادی در لیبی مشغول به کار هستند و از همین رو ارتش ملی لیبی با دست گذاشتن بر روی حضور اتباع ترک در لیبی توانسته از آن به عنوان اهرم فشاری علیه آنکار ا استفاده کند.

قطر نیز بارها مخالفت خود را با اقدامات خلیفه حفتر اعلام کرده و اخیراً مقامات قطری از طرح خطرناک و خبیثانه عربستان و امارات در کشورهای آفریقایی پرده برداشته اند. وزیر خارجه قطر اعلام کرده که امارات و عربستان برای روی کار آوردن رژیم‌های مورد نظر خود به ویژه در قاره آفریقا که نیازمند پول و حمایت این دو کشور هستند، تلاش می‌کنند.

باید دید که سرنوشت نبرد در لیبی آیا باری دیگر شمال آفریقا را آبستن تحولاتی بزرگ خواهد کرد؟ آما آنچه بر نگرانی ها افزوده است امکان دخالت نظامی مستقیم خارجی در این کشور است.